Powikłania cukrzycy typu 2 – jakie mogą wystąpić?

Nieleczona cukrzyca typu 2 niesie ze sobą ryzyko wielu powikłań. Największym zagrożeniem są choroby sercowo-naczyniowe, ponieważ od nich zaczyna się wiele innych problemów. Częste w cukrzycy typu 2 powikłania to również choroby nerek i problemy ze wzrokiem. Jakie jeszcze mogą być skutki nieleczonej cukrzycy typu 2?

Rodzaje powikłań w cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 to choroba metaboliczna, która od wielu lat stanowi ogromny problem w społeczeństwie jako jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się chorób cywilizacyjnych. Jej występowanie jest ściśle powiązane z rosnącą epidemią otyłości. Cukrzyca typu 2 niesie ze sobą szereg powikłań, które mogą bezpośrednio zagrażać życiu. Przyjęto podział powikłań cukrzycy typu 2 na ostre powikłania cukrzycy (wczesne) oraz przewlekłe powikłania cukrzycy (późne). Powikłania te są od siebie zależne – poszczególne skutki cukrzycy typu 2 mogą wynikać z siebie nawzajem.

Wczesne powikłania cukrzycy typu 2

Do wczesnych powikłań cukrzycy typu 2 zalicza się:

• hipoglikemię – tzw. niedocukrzenie, objawia się niskim poziomem glukozy we krwi. Może być spowodowana przyjęciem zbyt wysokiej dawki insuliny lub innych leków obniżających poziom cukru we krwi. Hipoglikemia może być również wywołana nieodpowiednią dietą lub nieregularnym spożywaniem posiłków.
• hiperglikemię – przeciwieństwo hipoglikemii, cechuje się stężeniem glukozy we krwi powyżej normy. Najczęściej jest skutkiem nieprawidłowego leczenia (źle dobranych leków, zbyt małej dawki insuliny, pominięcia dawki leku, zaniechanie leczenia). Hiperglikemia utrzymująca się przez dłuższy czas może powodować niekorzystne modyfikacje biochemiczne i metaboliczne w organizmie.
• kwasicę ketonową – zaburzenie związane bezpośrednio z hiperglikemią. Spowodowana może być, m.in. nieodpowiednimi dawkami leków, a także zakażeniami bakteryjnymi oraz wirusowymi. Na kwasicę ketonową najbardziej narażeni są cukrzycy typu 1, lecz w przypadku cukrzycy typu 2 powikłanie to również występuje. W przypadku tego powikłania cukrzycy objawem charakterystycznym jest swoista woń z ust, która przypomina zapach zgniłych jabłek. Jeśli w odpowiednim momencie nie zostanie wdrożone leczenie, może dojść do śpiączki cukrzycowej, a nawet do śmierci.
• kwasicę mleczanową – najrzadsze z wymienionych ostrych powikłań cukrzycy. Wynika z nadmiernego gromadzenia się mleczanów w organizmie. Zwykle jest skutkiem ubocznym cukrzycy wynikającym z przyjmowania takich leków, jak metformina lub biguanidy, w przypadku nieprzestrzegania przeciwwskazań do ich stosowania (np. przy niewydolności nerek czy miażdżycy).

Późne powikłania cukrzycy typu 2

Oprócz wymienionych powyżej ostrych powikłań cukrzycy, choroba ta prowadzi również do wielu schorzeń ujawniających się dopiero po kilku, kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu latach. W cukrzycy typu 2 powikłania późne stanowią ogromny problem. Wynikają ze zmian we włóknach nerwowych i naczyniach krwionośnych. Wśród najgroźniejszych należy wymienić, m.in. choroby układu krążenia mogące skutkować udarem mózgu bądź zawałem serca, zmiany w nerwach, niewydolność nerek, utrata wzroku, amputacje i wiele innych. Powikłania te spowodowane są najczęściej długotrwałą hiperglikemią, która uszkadza naczynia krwionośne i ogranicza dopływ krwi do organów, co powoduje ich trwałe uszkodzenie.

Cukrzyca typu 2 – powikłania kardiologiczne

Choroby sercowo-naczyniowe to najczęstsze powikłania cukrzycy typu 2. Wysoki poziom glukozy we krwi ma niekorzystny wpływ na stan naczyń krwionośnych oraz na gospodarkę lipidową organizmu. Niewyrównana cukrzyca typu 2 może zwiększać krzepliwość krwi i stwarzać ryzyko wystąpienia zakrzepów, powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz prowadzić do wysokiego stężenia cholesterolu całkowitego i triglicerydów we krwi. Osoby z cukrzycą typu 2 są 2-4 krotnie bardziej obciążone ryzykiem wystąpienia choroby niedokrwiennej serca niż część społeczeństwa o prawidłowym stężeniu glukozy we krwi. Około 75-80% chorych na cukrzycę umiera z powodu chorób układu krążenia. W Polsce z cukrzycą zmagają się już 3 mln osób, z czego ok. 1 mln nie wie, że choruje.

Najczęściej wymieniane w cukrzycy typu 2 powikłania kardiologiczne to:

• choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca),
• udar mózgu,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• choroby tętnic obwodowych,
• zastoinowa niewydolność serca,
• zawał serca.

Cukrzyca typu 2 – powikłania nerkowe

Niezwykle częstym w cukrzycy typu 2 powikłaniem jest nefropatia cukrzycowa. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi utrzymywany przez dłuższy czas uszkadza kłębuszki nerkowe. Konsekwencją zaburzenia czynności nerek może być białkomocz, nadciśnienie tętnicze, wzrost kreatyniny i mocznika we krwi oraz obrzęki i ogólne osłabienie organizmu, a także szaroziemisty kolor skóry. Nieleczona nefropatia po kilku latach może doprowadzić do niewydolności nerek. Według badań, ryzyko uszkodzenia nerek u osób chorych na cukrzycę typu 2 jest 12-17 razy większe niż u osób, które mają prawidłowe stężenie glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 2 – powikłania ze strony układu nerwowego

Neuropatia, czyli uszkodzenie nerwów, to kolejne przewlekłe powikłanie cukrzycy. Objawami tego schorzenia są, m.in.: zmniejszenie czucia, utrata wrażliwości na temperaturę, nieprzyjemne odczucia pieczenia, swędzenie, gwałtowne uczucie gorąca lub zimna. Objawy zależą od rodzaju uszkodzonych nerwów:

• uszkodzenia nerwów czuciowych – zmniejszenie reakcji na ból oraz utrata czucia, np. problem z wyczuciem, że noga stoi na podłożu,
• uszkodzenia nerwów ruchowych – ograniczenie prawidłowej funkcji mięśni,
• uszkodzenie nerwów autonomicznych – zaburzenie funkcjonowania wielu narządów wewnętrznych.

Neuropatia cukrzycowa przyczynia się do rozwoju tzw. stopy cukrzycowej.

Cukrzyca typu 2 – powikłania okulistyczne

Uszkodzenie naczyń krwionośnych w obrębie oczu wywołane przewlekłą hiperglikemią prowadzi do rozwoju retinopatii cukrzycowej, która powoduje niekorzystne zmiany w siatkówce oka. Cukrzycowa choroba oczu we wczesnej fazie nie daje charakterystycznych objawów, dlatego często wykrywana jest zbyt późno. Retinopatia u chorych na cukrzycę jest najczęstszą przyczyną nieodwracalnej utraty wzroku.

Amputacje jako powikłania cukrzycowe

Powszechnym powikłaniem cukrzycy typu 2 jest zespół stopy cukrzycowej – stan, w którym przewlekła hiperglikemia doprowadziła do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych w obrębie kończyny dolnej. Uszkodzenie nerwów wraz z niedokrwieniem prowadzi do zaniku odczuwania bólu, dlatego drobne i większe skaleczenia początkowo nie powodują niepokojących dolegliwości i mogą szybko doprowadzić do rozwoju poważnego zakażenia. Ponadto proces gojenia się ran w cukrzycy typu 2 jest utrudniony. Wpływa to na powstawanie owrzodzeń głębokich tkanek oraz osłabienie struktury kości i stawów, a następnie prowadzi do deformacji stopy, co skutkuje inwalidztwem. Zbyt późno wykryty zespół stopy cukrzycowej najczęściej prowadzi do amputacji kończyny.

Cukrzyca typu 2 – powikłania ze strony układu odpornościowego

W cukrzycy typu 2 powikłaniem przewlekłym jest również osłabienie odporności organizmu skutkujące częstymi infekcjami. Wysokie stężenie cukru we krwi sprzyja przede wszystkim rozwojowi zakażeń grzybiczych – są to głównie infekcje jamy ustnej oraz przewlekłe infekcje intymne u kobiet. Kandydoza jamy ustnej objawia się białawym nalotem na błonie śluzowej policzków, języka i podniebienia. Symptomem zakażenia grzybiczego jamy ustnej mogą być też uporczywe zajady.

Cukrzyca typu 2 – powikłania stomatologiczne

Oprócz kandydozy, w obrębie jamy ustnej cukrzyka, dochodzi też do częstszych infekcji bakteryjnych, których skutkiem są stany zapalne dziąseł i przyzębia oraz rozwój próchnicy. Wynika to głównie ze zwiększenia stężenia glukozy w ślinie u cukrzyków. Cukier jest dobrą pożywką dla bakterii. Do powikłań cukrzycy zalicza się też kserostomię, czyli suchość błony śluzowej jamy ustnej spowodowaną uszkodzeniem ślinianek.

Cukrzyca typu 2 – problemy intymne

Znacząco pogarszającym komfort życia powikłaniem cukrzycy typu 2 u mężczyzn jest zaburzenie erekcji. Zaburzenia wzwodu mogą pojawić się okresowo, w momentach złego wyrównania cukrzycy, ustępują wówczas po właściwym leczeniu choroby podstawowej. Na przewlekłe występowanie zaburzeń erekcji u mężczyzn chorych na cukrzycę wpływ mają czynniki naczyniowe oraz neurogenne zaburzenia czynności mięśniówki gładkiej ciał jamistych. Przyjmuje się, że cukrzyca jest jedną z najczęstszych przyczyn rozwoju zaburzeń erekcji. U mężczyzn chorych na cukrzycę ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji jest 3 razy większe niż u mężczyzn mających prawidłowy poziom cukru we krwi.

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, u kobiet z cukrzycą typu 2 powikłaniem mogą być infekcje intymne, głównie grzybica pochwy, która może powodować ból podczas stosunku, swędzenie i pieczenie. 

Zapobieganie i leczenie powikłań cukrzycy

W cukrzycy typu 2 powikłania mają znaczący wpływ na obniżenie jakości życia pacjentów w sferze fizycznej i psychologicznej, dlatego tak ważna jest profilaktyka, wczesna diagnostyka i efektywne leczenie cukrzycy typu 2 składające się nie tylko z farmakoterapii, ale również z dietoterapii. Aby profilaktyka i terapia cukrzycy typu 2 przynosiła oczekiwane efekty należy łączyć ją z szeroko pojętą edukacją pacjentów oraz całego społeczeństwa.

Zastosowanie się do zasad zdrowego trybu życia, przestrzeganie właściwie ułożonej diety oraz przede wszystkim właściwie prowadzone leczenie działają ochronnie przed większością wymienionych dla cukrzycy powikłań.

Jeżeli zmagasz się z cukrzycą typu 2 i problemami kardiologicznymi (np. przebyty zawał serca, udar niedokrwienny, zabieg na sercu bądź tętnicach naczyniowych), skonsultuj się ze specjalistą w Centrum Medycznym Synexus i skorzystaj z bezpłatnego badania wątroby na urządzeniu FibroScan® oraz pakietu badań krwi (lipidogram, morfologia, kreatynina, glukoza). 

Lek. Michał Dąbrowski

Źródła:

1. https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/13249/No%C5%BCka_Jaros%C5%82aw%20Cukrzyca._Przyczyny_objawy_farmakoterapia_Choroby%20towarzysz%C4%85ce_cukrzycy.%202017.pdf?sequence=1&isAllowed=y
2. http://ippez.pl/wp-content/uploads/2019/03/Cukrzyca-20251.pdf
3. https://journals.viamedica.pl/seksuologia_polska/article/view/33641/24683
4. Kurpas D., Czech T., Mroczek B., Jakość życia pacjentów z cukrzycą – jakie znaczenie mają powikłania? Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 2: 177–181.
5. https://zdrowydiabetyk.pl/wczesne-i-pozne-powiklania-cukrzycy/
6. https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/powiklania-cukrzycy-wczesne-ostre-i-pozne-przewlekle-aa-bVsR-jQiF-c6WT.html