Kreatynina – co to za badanie? Kiedy najlepiej je wykonać? Jakie są jej normy?

Badanie kreatyniny zwykle zlecane jest przez lekarza. Głównym zadaniem takiej procedury będzie ocena czynności nerek oraz monitorowanie ich stanu w przypadku chorób tego narządu. Często badanie poziomu kreatyniny w surowicy konieczne jest również przed wykonaniem tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego z użyciem kontrastu. Dowiedz się więcej o badaniu kreatyniny oraz interpretacji jego wyników.

Co to jest kreatynina?

Kreatynina to związek organiczny, będący wynikiem przemiany materii, zachodzącej przede wszystkim w mięśniach szkieletowych. Jest produktem degradacji keratyny, czyli występującego w nich nośnika energii. Dlatego właśnie poziom kreatyniny we krwi zależy w dużej mierze od ilości tkanki mięśniowej w ciele – jej wyższe stężenie można zaobserwować np. u kulturystów czy innych sportowców, szczególnie trenujących sporty siłowe, a nieco niższą u osób starszych, u których dochodzi do powolnego zaniku masy mięśniowej. Jej poziom będzie również zależny od płci badanej osoby.

Oznaczenia kreatyniny można dokonać zarówno poprzez analizę próbki krwi, jak i badanie moczu. Po przebadaniu całodobowej próbki moczu oraz osocza pobranego w tym samym dniu, można określić tzw. klirens kreatyniny. Pojęcie to oznacza parametr, dzięki któremu można określić funkcjonowanie filtracji kłębuszkowej, czyli inaczej zdolność nerek do oczyszczania krwi z tego związku.

Jak przygotować się do badania kreatyniny?

Badanie kreatyniny na podstawie próbki krwi z punktu widzenia pacjenta nie różni się właściwie od zwykłej morfologii. Niemal tak samo należy również przygotować się do pobrania. Próbkę krwi należy oddać rano, najlepiej ok. godziny 7. Na 8 godzin wcześniej nie powinno się spożywać posiłków, choć niektóre laboratoria zalecają nawet 12-godzinny post. Na ok. 2-3 dni wcześniej lepiej zrezygnować również ze spożywania alkoholu. Na 12 godzin przed badaniem kreatyniny nie należy pić kawy czy herbaty, a na dzień wcześniej powstrzymać się od większego wysiłku fizycznego. W dniu badania tuż przed pobraniem krwi należy unikać nawet umiarkowanego wysiłku fizycznego oraz usiąść na ok. 10-15 minut przed badaniem kreatyniny. Można również wypić szklankę wody, co dodatkowo ułatwi pobranie.

Przygotowanie do jednorazowego badania kreatyniny z moczu jest podobne do testu ogólnego. Należy go pobrać rano, po umyciu rąk oraz okolic cewki moczowej. Pierwszą porcję trzeba oddać do toalety, po czym ze środkowego strumienia zebrać ok. 50-100 ml, a następnie dostarczyć próbkę do laboratorium w przeciągu maksymalnie 2 godzin.

Nieco inaczej wygląda badanie kreatyniny z dobowej zbiórki moczu. Pomiń pierwszą, poranną porcję moczu, po czym zbieraj te pozostałe przez 24 godziny, łącznie z poranną dnia następnego. Do tego celu użyj sterylnego pojemnika dostępnego w aptece, najczęściej o objętości 2 lub 2,5 litra. Pojemnik przechowuj w zacienionym, chłodnym miejscu. Po zebraniu próbek zmierz ich objętość mililitrach, a następnie starannie wymieszaj, po czym umieść ok. 50-100 ml w specjalnym pojemniczku, takim samym jak do badania jednorazowego. Próbkę jak najszybciej zanieś do laboratorium. Pamiętaj, aby nie pomijać żadnej dawki dobowej, w innym wypadku badanie może nie być miarodajne.

Norma kreatyniny – ile powinna wynosić?

Chociaż stężenie kreatyniny zależy od różnic osobniczych, w tym wspomnianej już masy mięśniowej, istnieją pewne określone normy. W przypadku badania poziomu kreatyniny we krwi norma dla mężczyzn wynosi 62–106 µmol/l, natomiast dla kobiet 44–80 µmol/l. Prawidłowe stężenie u dzieci poniżej 5. roku życia jest niższe niż norma u dorosłych, wynosi 21–36 µmol/l/.

Inna będzie natomiast prawidłowa zawartość kreatyniny w moczu. Norma dla kobiet wynosi 800–1350 mg/dobę, a dla mężczyzn 1100–2000 mg/dobę.

Podwyższona kreatynina – o czym może świadczyć?

Wysoki poziom kreatyniny może świadczyć o wielu schorzeniach, w tym przede wszystkim chorobach nerek. Należą do nich między innymi:

• ostre niedokrwienie nerek,
• ostra niewydolność nerek,
• uszkodzenie miąższu nerek.

Poza chorobami wymienionymi powyżej, wysokie stężenie kreatyniny może być wywołane między innymi cukrzycą, a szczególnie występującą niekiedy w jej przebiegu kwasicą ketonową. Podwyższona wartość tego parametru niekiedy wskazuje również na takie schorzenia, jak:

• niewydolność krążenia,
• niedrożność dróg moczowych, wywołana np. kamicą nerkową, chorobami prostaty u mężczyzn lub skrzepami krwi,
• odwodnienie,
• zatrucie toksyczne, np. na skutek zażywania niektórych leków czy metalami ciężkimi.

Może się także zdarzyć, że wynik przeprowadzonego badania kreatyniny wykazujący jej wysokie stężenie będzie skutkiem niewłaściwego przygotowania pacjenta. Najczęstszym błędem jest intensywny wysiłek fizyczny na dzień przed pobraniem.

Niska kreatynina – co może zwiastować?

Poziom kreatyniny poniżej normy zazwyczaj nie zwiastuje groźnych schorzeń. Co więcej, pokazuje to, że nerki właściwie podejmują pracę. Czasem taki wynik badania kreatyniny może być wywołany niedożywieniem czy po prostu dietą bezmięsną lub niską masą mięśniową. Czasem może być związany również ze stosowaniem niektórych leków, takich jak sterydy, leki przeciwzapalne, a także moczopędne. Zdarza się jednak, że przyczyny są poważniejsze. W niektórych przypadkach bywa to np. zwiastun chorób wątroby.

Cena badania kreatyniny – ile wynosi?

Badanie na obecność kreatyniny we krwi czy w moczu nie należy do drogich. Lekarz może skierować na badanie kreatyniny w placówce publicznej, co pozwoli wykonać je bezpłatnie, ale nawet w prywatnych placówkach nie jest drogie. Jego koszt wynosi zazwyczaj ok. 6-7 złotych. W tej cenie można znaleźć zarówno diagnostykę na podstawie analizy krwi, jak i moczu.

Niewłaściwe wyniki badania kreatyniny, a zwłaszcza jej podwyższony poziom, mogą być zwiastunem poważniejszych problemów zdrowotnych. Dlatego tak ważna jest natychmiastowa reakcja.

lek. Michał Dąbrowski