Łuszczycowe zapalenie stawów – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Łuszczyca stawowa, inaczej łuszczycowe zapalenie stawów (w skrócie ŁZS), to niejednoznaczna choroba o przewlekłym charakterze, która dotyka w równym stopniu kobiet, jak i mężczyzn. Częstość występowania tego schorzenia u chorych na łuszczycę wynosi 5-30%. Jak manifestuje się łuszczycowe zapalenie stawów i co robić, aby złagodzić uciążliwe objawy choroby? Jaką rolę w tego typu chorobach reumatologicznych odgrywają badania kliniczne?

Przyczyny łuszczycowego zapalenia stawów 

Łuszczycowe zapalenie stawów zaliczane jest do tzw. spondyloartropatii zapalnych, czyli grupy przewlekłych schorzeń zapalnych, których wspólnym wyróżnikiem jest występowanie jednocześnie zapalenia stawów kręgosłupa, stawów krzyżowo-biodrowych i obwodowych. ŁZS często współwystępuje z łuszczycą, choroba rozpoczyna się między 20, a 50. r.ż., natomiast postać młodzieńcza rozwija się między 9. a 12. r.ż. Co istotne, łuszczycowym zapaleniem stawów nie można zarazić się przez kontakt z chorym, to schorzenie autoagresywne, które może mieć różny obraz kliniczny. Niestety zmienność obrazu znacznie utrudnia diagnostykę – często ŁZS jest rozpoznawane bardzo późno, co przekłada się na późniejsze wdrożenie terapii leczniczej. Co leży u podstaw łuszczycowego zapalenia stawów? Dokładna etiologia łuszczycy stawowej nie jest znana. Jeśli chodzi o czynniki zewnętrzne, wpływ na inicjację stanu zapalnego mogą mieć urazy, infekcje wirusowe oraz bakteryjne. Dodatkowym bodźcem, który uruchamia nieprawidłowy proces zapalny, może być też silny stres, niektóre leki oraz podatność genetyczna (ryzyko wystąpienia ŁZS zwiększa np. antygen HLA-B27).

Łuszczycowe zapalenie stawów – rodzaje

Zgodnie z obowiązującą od 1973 roku wciąż aktualną klasyfikacją wyróżnia się 5 podtypów łuszczycowego zapalenia stawów:

• niesymetryczne zapalenie kilku stawów – zajętych jest ≤ 4 stawów (asymetrycznie), stan zapalny początkowo obejmuje stawy rąk i stóp. Na tę postać łuszczycowego zapalenia stawów częściej chorują mężczyźni,
• symetryczne zapalenie kilku stawów – zajętych jest ≥ 5 stawów, choroba atakuje nadgarstki, stawy rąk i stóp, a także stawy skokowe. Ten podtyp ŁZS częściej dotyka kobiety,
• zapalenie dystalnych stawów międzypaliczkowych – stan zapalny obejmuje końcowe stawy palców rąk oraz stóp,
• postać osiowa – zajęte są stawy kręgosłupa i stawy krzyżowo-biodrowe,
• postać okaleczająca (arthritis mutilans) – prowadzi do destrukcji stawowych (np. tzw. palców teleskopowych).

Warto dodać, że różne podtypy łuszczycy stawowej mogą się na siebie nakładać.

Łuszczycowe zapalenie stawów – objawy

Łuszczycowe zapalenie stawów to choroba o zmiennym przebiegu, okresy zaostrzeń i remisji cechuje różny czas trwania. Jakie są typowe objawy łuszczycy stawowej? Chory odczuwa zwykle ból, sztywność i obrzęk stawów z ograniczeniem ich ruchomości. Symptomy te różnią się w zależności od stopnia zaawansowania zmian zapalnych, ilości zajętych stawów i innych narządów (najczęściej choroba atakuje biodra, kolana, palce u rąk i nóg). Często objawy pojawiają się u pacjentów z już zdiagnozowaną łuszczycą lub w tym samym momencie, co zmiany skórne (typowe dla ŁZS są czerwone grudki ze zrogowaciałą powierzchnią, u wielu chorych występuje też tzw. objaw naparstka – punkcikowate zagłębienia na płytce paznokcia, przypominające ukłucia szpilki). Co ciekawe, u ponad 2/3 chorych zmiany skórne pojawiają się wcześniej niż zmiany stawowe. 

Łuszczyca stawowa może manifestować się tylko w jednej lokalizacji, np. jako ból, nadmierne ucieplenie i obrzęk danego palca lub obejmować kilka stawów. Charakterystycznym objawem narządu ruchu jest zapalenie przyczepów ścięgnistych (tj. miejsc przyczepu do kości ścięgien), w zaawansowanym stadium pojawiają się też deformacje stawów. U chorych na łuszczycowe zapalenie stawów nierzadko występuje też dna moczanowa. Jeśli chodzi o ogólnoustrojowe objawy, to pacjenci mogą czuć się osłabieni, mieć podwyższoną temperaturę ciała i zauważyć u siebie pogorszenie samopoczucia. U ⅓ chorych występuje też zapalenie spojówek. ŁZS mogą towarzyszyć inne choroby zapalne o podłożu immunologicznym, np. nieswoiste choroby zapalne jelit lub zespół metaboliczny.

Łuszczycowe zapalenie stawów – diagnostyka

Jak wygląda rozpoznanie łuszczycowego zapalenia stawów? Lekarz przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad (jeśli nie występują zmiany skórne, pyta o występowanie łuszczycy w rodzinie chorego), badanie kliniczne oraz badania dodatkowe. O stanie zapalnym świadczy zwiększone OB i CRP. Pomocne w rozpoznaniu łuszczycy stawowej mogą być badania obrazowe:

• zdjęcia radiologiczne,
• badanie USG,
• badania tomograficzne.

Do diagnostyki konieczne jest też oznaczenie antygenu HLA B27, który często występuje w grupie chorób przewlekłych, do których należy łuszczyca stawowa. Niestety, z tego względu, że łuszczycowe zapalenie stawów jest schorzeniem o bardzo zróżnicowanym przebiegu, może  naśladować inne choroby układu ruchu, co opóźnia jej szybkie rozpoznanie – w wielu przypadkach w chwili rozpoznania ŁZS pacjenci są już niepełnosprawni (w różnym stopniu).

Dieta przy łuszczycowym zapaleniu stawów

Jaką rolę w przypadku łuszczycowego zapalenia stawów odgrywa dieta? Bardzo ważne jest utrzymanie właściwej masy ciała przez pacjenta – nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. W codziennym menu chorych na łuszczycowe zapalenie stawów powinny znaleźć się produkty spożywcze o silnym potencjale przeciwutleniającym i przeciwzapalnym. Zalecane są szczególnie warzywa zielone liściaste, kapustne, cebulowe, kiszonki. W okresie letnim warto spożywać również sezonowe owoce jagodowe (borówki, maliny, aronię, truskawki) – z uwagi na wysoką zawartość związków zwiększających dopływ krwi do serca. Można jeść je w wersji surowej lub jako dodatek do sałatek i koktajli. W diecie chorego na łuszczycę i ŁZS powinny znaleźć się też orzechy włoskie, olej lniany i rzepakowy, a także tłuste ryby morskie bogate w kwasy omega-3.  Czego unikać? Produktów przetworzonych, słodyczy, tłustych mięs i wędlin. Pacjenci z łuszczycą stawową powinni ograniczyć picie alkoholu, zerwać z nałogiem palenia papierosów.

Jak leczyć łuszczycowe zapalenie stawów?

Wiele osób zastanawia się, jak leczyć łuszczycowe zapalenie stawów. Celem terapii, która obejmuje stosowanie leków syntetycznych i biologicznych oraz rehabilitację, jest zahamowanie postępu ŁZS i złagodzenie objawów, aby pacjent mógł jak najlepiej funkcjonować w życiu codziennym. Leki biologiczne to stosunkowo nowa grupa leków, która daje świetne rezultaty w leczeniu chorób o podłożu zapalnym, wiele nowych preparatów jest w trakcie badań klinicznych. U większości pacjentów stosuje się m.in.: niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy oraz leki modyfikujące działanie układu odpornościowego. Często wdraża się też leczenie miejscowe zajętego stawu, poprzez jego nakłucie, aby pozbyć się nadmiernej ilości zmienionego zapalnie płynu. Zmiany łuszczycowe na skórze wymagają długofalowego leczenia dermatologicznego. Pamiętajmy, że im szybciej zostanie wdrożone leczenie, tym większa szansa na uniknięcie wystąpienia niesprawności oraz powikłań związanych z łuszczycą stawową. 

Łuszczycowe zapalenie stawów – rokowania

Wiele osób po usłyszeniu diagnozy zastanawia się, czy można wyleczyć łuszczycowe zapalenie stawów. Jako że jest to choroba o charakterze przewlekłym i nieznanej dotąd etiologii, trudno mówić o całkowitym wyleczeniu. Natomiast przy pełnej współpracy z reumatologiem i dermatologiem, można kontrolować objawy łuszczycy stawowej i hamować progresję choroby, ciesząc się długimi okresami remisji (wyciszenia symptomów).

Łuszczycowe zapalenie stawów – badania kliniczne

Badania kliniczne szukają skutecznych terapii w przypadku leczenia wielu chorób, wobec których współczesna medycyna nie znajduje satysfakcjonujących rozwiązań. Obecnie badacze z ośrodków badań klinicznych pracują nad różnymi alternatywnymi terapiami eksperymentalnymi, dzięki którym możliwe jest poznanie nowych metod leczenia ŁZS. Jednak wcześniej muszą być poddane odpowiednim próbom klinicznym. Badania kliniczne niosą ze sobą wiele korzyści, to ogromna szansa dla chorych z ciężką postacią łuszczycy stawowej, dając im nadzieję na normalne funkcjonowanie. 

Podsumowując, ŁZS to przewlekła choroba zapalna stawów u chorych z łuszczycą, która może spowodować zniszczenie stawów i niesprawność. Centrum medyczne Synexus prowadzi badania kliniczne adresowane do osób ze zdiagnozowanym łuszczycowym zapaleniem stawów. Udział w badaniach pozwoli badaczom lepiej zrozumieć istotę tej choroby i pomoże odkryć nowe metody leczenia schorzenia, stwarzając szansę na poprawę jakości życia wielu chorych na łuszczycę stawową. 

Lek. Michał Dąbrowski