Perforacja jelita – przyczyny, objawy, leczenie

Podstawową funkcją układ pokarmowego (z łac. systema digestorium) jest pobieranie, rozdrabnianie i trawienie pokarmów. To dzięki niemu wchłaniane są substancje odżywcze ze spożywanych posiłków i usuwane niestrawione resztki. Zdarzeniem, które zaburza funkcjonowanie systemu trawiennego, jest m.in. perforacja jelit. Jakie są objawy pęknięcia jelita grubego i cienkiego? Czy ten stan jest powodem do niepokoju i zagraża życiu pacjenta? Kiedy konieczna jest natychmiastowa interwencja medyczna?

Co to jest perforacja jelita?

Wiele osób zastanawia się, co właściwie kryje się pod pojęciem „perforacja jelita” Otóż jest to stan, w którym dochodzi do jego pęknięcia (uszkodzenia wszystkich warstw), w konsekwencji czego treść pokarmowa przedostaje się poza obręb przewodu pokarmowego. Wbrew pozorom ten problem zdrowotny może dotyczyć nie tylko osób dorosłych, lecz także dzieci, a nawet niemowląt (np. perforacja jelita grubego jest typowym zaburzeniem występującym u wcześniaków). Przerwanie ciągłości jelita może doprowadzić do zgonu i wymaga pilnego zabiegu chirurgicznego, w przeciwnym razie może dojść do śmierci pacjenta. Co przyczynia się do perforacji jelita?

Przyczyny perforacji jelita cienkiego i grubego

Jakie są główne czynniki sprawcze przedziurawienia jelita? Perforacja jelita cienkiego może być skutkiem:

• powikłań nieleczonego zapalenia jelita, 
• choroby wrzodowej żołądka, 
• obecności ciała obcego,
• urazu, np. w wyniku upadku,
• ran kłutych lub ciętych,
• gruźlicy, 
• duru brzusznego. 

Natomiast w przypadku przedziurawienia jelita grubego, wśród podstawowych przyczyn upatruje się nowotwór lub pękniecie okrężnicy, AIDS, zapalenie uchyłków, przeszczepy narządów, kolonoskopię (jako powikłanie po badaniu). Jeśli chodzi o noworodki – perforacja jelita stanowi powikłanie martwiczego zapalenia jelita grubego, do którego z kolei przyczynia się sam fakt przedwczesnego porodu i wcześniactwa, a także niedojrzały układ immunologiczny dziecka oraz zaburzenia flory bakteryjnej jelit. Niestety, 20-40% przedwcześnie urodzonych noworodków z przedziurawionym jelitem umiera. Bardzo rzadko zdarza się, by do przerwania ciągłości ściany jelita doszło w sposób samoistny (taki stan określamy mianem idiopatycznej perforacji jelita). 

Pęknięte jelito – jakie są typowe objawy perforacji jelita?

Jakie są typowe symptomy perforacji jelita? Do głównych objawów, jakie obserwują u siebie pacjenci, zalicza się:

• silny ból brzucha (nie ustępuje nawet po podaniu leków przeciwbólowych),
• wzdęcia,
• nudności,
• krwawa biegunka,
• bradykardia (tj. wolny rytm serca),
• zmienna temperatura ciała (np. wysoka gorączka),
• powiększenie żołądka.

U chorych z pękniętym jelitem często dochodzi też do szybkiego odwodnienia i braku apetytu – ogólny stan zdrowia ulega bardzo szybkiemu pogorszeniu. 

Leczenie perforacji jelita

Jak skutecznie leczyć perforację jelita? Pierwszym krokiem jest wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej przy pomocy środków farmakologicznych – o ile jest na to czas. Prawdopodobieństwo śmierci jest naprawdę wysokie, dlatego konieczna jest szybka operacja. Zwykle diagnozę stawia się na podstawie wywiadu klinicznego, w zależności od przypadku, lekarz może też wykonać zdjęcie rentgenowskie (RTG) jamy brzusznej i tomografię komputerową, aby móc szybko podjąć leczenie. Podczas kilkugodzinnego zabiegu chirurgicznego dochodzi do resekcji jelita (wycięcia przedziurawionego fragmentu) i wyczyszczenia jamy otrzewnej. Zdarza się, że czasowo może zostać wprowadzona stomia. Po operacji perforacji jelita pacjent jest poddany jeszcze antybiotykoterapii, aby zapobiec rozwojowi zapalenia otrzewnej.

Co robić, aby uniknąć perforacji jelita w przyszłości? Niestety nie istnieją żadne środki zapobiegawcze, które mogą w pełni zabezpieczyć nas przed pęknięciem jelita grubego lub cienkiego. Z pewnością warto zwracać uwagę na wszystkie niepokojące symptomy ze strony układu pokarmowego i w razie ich wystąpienia skonsultować się z lekarzem rodzinnym. 

Jak dbać o jelita? 

Jelita odpowiadają za wchłanianie składników pokarmowych i oczyszczają organizm z toksyn. Zasiedlają je pożyteczne mikroorganizmy, dzięki którym możemy cieszyć się dobrym zdrowiem fizycznym i psychicznym. Jakie działania warto podjąć w trosce o układ pokarmowy? Podstawą jest odpowiednia dieta, warto wprowadzić do codziennego menu produkty bogate w błonnik, którego bogatym źródłem jest pełnoziarniste pieczywo, kasze i ryż. W naszych posiłkach nie może też zabraknąć kiszonej kapusty, ogórków, maślanki i kefirów. Istotnym krokiem jest ograniczenie cukru, gdyż dieta wysokocukrowa negatywnie wpływa nie tylko na funkcje jelit, lecz także ogólny stan zdrowia, o czym doskonale wiedzą osoby chorujące na cukrzycę. Z kolei dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu gwarantuje prawidłowe formowanie stolca, ułatwia jego wydalanie i zapobiega zaparciom. Co jeszcze warto robić, chcąc zadbać o układ trawienny? Aktywność fizyczna stymuluje jelita do intensywniejszych ruchów robaczkowych, dlatego warto systematycznie ćwiczyć. 

Podsumowując, szybka diagnostyka i zabieg chirurgiczny pozwalają nie tylko złagodzić symptomy perforacji jelita, lecz także zapobiec rozwojowi różnych powikłań i uratować zagrożone życie chorego. 

Centrum Medyczne Synexus prowadzi badania kliniczne dotyczące schorzeń przewlekłych. Zapraszamy serdecznie na darmowe konsultacje ze specjalistą wszystkie osoby ze zdiagnozowanym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub chorobą Leśniowskiego-Crohna, które szukają nowych metod terapeutycznych.

lek. Michał Dąbrowski