Zawał serca – przyczyny, objawy, pierwsza pomoc. Jak jej prawidłowo udzielić?

Zawał serca to obecnie jedna z najczęstszych przyczyn zgonów na całym świecie. Chorego można jednak uratować, o ile udzieli mu się właściwej pomocy. W przypadku zawału serca o uratowaniu życia decydują sekundy. Stąd tak ważne jest właściwe i szybkie rozpoznanie objawów zawału i udzielenie odpowiedniej pierwszej pomocy jeszcze przed przewiezieniem pacjenta do szpitala. Jak to zrobić? Jakie kroki podjąć, kiedy jest się świadkiem zawału serca? Poznaj zasady pierwszej pomocy przy ataku serca.

Atak serca: druzgocące statystyki

Statystyki jasno wskazują, że zawał serca to jedna z najczęstszych przyczyn zgonów na całym świecie. Każdego roku ok. 100 tys. osób przechodzi atak serca, a 30% z nich umiera. Wiele z tych osób można uratować, warunkiem jest jednak udzielenie właściwej pierwszej pomocy. Powinna być udzielona jak najszybciej, ponieważ od pierwszych objawów zawału do powstania nieodwracalnych zmian w sercu mija od 90 do 120 minut. Jeśli w tym czasie chory zostanie zdiagnozowany, będzie mu udzielona pierwsza pomoc i zostanie wdrożone leczenie szpitalne, to jego szanse na przeżycie znacząco wzrastają. Dlatego tak ważne jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, co robić przy zawale? Pierwszą pomoc przy ataku serca powinien znać każdy, ponieważ nierzadko może ona uratować życie poszkodowanemu.

Zawał serca: przyczyny, objawy

Zawał mięśnia sercowego to upośledzenie zaopatrywania w krew mięśnia sercowego na skutek niewydolności wieńcowej. Oznacza to, że krew nie może swobodnie przepływać i nie dostarcza do mięśnia właściwej ilości tlenu. Następstwem tego jest mniej lub bardziej rozległe zniszczenie tkanek ściany serca wynikłe z martwicy niedotlenionego fragmentu narządu. Przyczynami ataku serca najczęściej jest miażdżyca tętnic wieńcowych, a także zablokowanie tętnic na skutek dostania się do nich powietrza, tłuszczów lub innych ciał obcych. 

Zawał serca: objawy podstawowe

Aby móc szybko zareagować i udzielić pierwszej pomocy przy zawale serca, konieczne jest poznanie jego podstawowych objawów. Tym najbardziej charakterystycznym i najważniejszym jest ból w klatce piersiowej – silny, piekący, gniotący i dławiący. U większości pacjentów promieniuje do szyi, lewego ramienia, czasem brzucha. Jako pozostałe objawy ataku serca wymienia się:

• duszność,
• bladość,
• poty,
• kołatanie serca,
• przyspieszenie bicia serca,
• omdlenie,
• ból brzucha,
• nudności,
• stan podgorączkowy.

To objawy zawału serca u osoby przytomnej, które występują najczęściej.

Zawał serca – objawy i postępowanie u kobiet

Przy zawale serca u kobiety często występują nietypowe, trudne do rozpoznania objawy, które nie są charakterystyczne. Właśnie z tego powodu niedokrwienie serca u pań zwykle rozpoznawane jest później. Znacznie zmniejsza to szansę na przeżycie. Objawy, które powinny zaniepokoić i skłonić do rozpoczęcia pierwszej pomocy przy zawale, to:

• bóle zamostkowe,
• pieczenie lub ucisk w tzw. dołku,
• trudności z oddychaniem,
• nagły ból mięśni, któremu może towarzyszyć bezwładność rąk,
• zmęczenie, ogólne osłabienie, a nawet omdlenie,
• nagła potliwość,
• nudności, a nawet wymioty,
• trudny do określenia ból – może wystąpić za mostkiem lub pod lewym łukiem żebrowym czy łopatką.

U niektórych kobiet występują również symptomy mogące sugerować inne choroby, takie jak niestrawność, menopauzę czy przeziębienie.

Zawał serca: pierwsza pomoc doraźna

W przypadku zawału serca najważniejsze jest, aby poszkodowany jak najszybciej znalazł się pod profesjonalną opieką lekarską. Zanim zacznie się udzielać doraźnej pomocy, należy wezwać pogotowie. Można to zrobić, dzwoniąc na bezpłatny numer 112. Priorytetem jest natychmiastowe przyjęcie pacjenta do szpitala i wdrożenie profesjonalnej procedury ratunkowej z zakresu kardiologii interwencyjnej. Wzywając pogotowie, należy dokładnie opisać objawy poszkodowanego. Osoby, które zauważą u siebie objawy zawału serca, a znajdują się same w domu, po zadzwonieniu po karetkę powinny otworzyć od razu drzwi do mieszkania, aby ułatwić ratownikom dostanie się do nieruchomości. Przy zawale serca w każdej chwili można stracić przytomność.

Zawał serca: pierwsza pomoc krok po kroku

• Po wezwaniu karetki pogotowia można przejść do udzielania poszkodowanemu pomocy doraźnej. Jakie są kroki pierwszej pomocy przy ataku serca?
• Poszkodowanego należy ułożyć w pozycji półsiedzącej z uniesionym nieznacznie tułowiem, jego plecy powinny być oparte o coś stabilnego i wygodnego.
• Należy poluzować ubranie np. rozpiąć pasek u spodni, biustonosz, zdjąć krawat oraz otworzyć okna – ułatwi to oddychanie; następnie warto zadbać o komfort cieplny poszkodowanego, przykrywając go kocem.
• Poszkodowanemu nie można podawać nic do jedzenia ani picia; wskazane jest natomiast podanie leków ograniczających postęp martwicy serca oraz łagodzących dolegliwości bólowe, czyli aspiryny, jeśli mamy do niej dostęp. Leki można podać, tylko jeśli pacjent jest przytomny i świadomy.
• W przypadku, gdy nastąpi zatrzymanie czynności życiowych, natychmiast należy rozpocząć resuscytację oddechowo-krążeniową i nie przerywać jej do czasu przyjazdu karetki pogotowia; szansę na przeżycie zwiększa już samo uciskanie klatki piersiowej (należy wykonać co najmniej 100 uciśnięć na minutę).
• W miejscach publicznych (dworce, centra handlowe itp.) często można skorzystać z automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED); jeśli jest taka możliwość, należy z niej skorzystać i dążyć do wykonania defibrylacji.
• Przez cały czas udzielania pierwszej pomocy przy zawale (o ile poszkodowany jest świadomy) należy zachować spokój i nie straszyć poszkodowanego. U wielu osób przy wystąpieniu objawów ataku serca występuje bardzo silny lęk przed śmiercią, który może przerodzić się nawet w atak paniki.

Jak przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową?

W przypadku, gdy poszkodowany straci przytomność, pierwsza pomoc przy ataku serca obejmuje rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Pierwsza pomoc ogranicza się do uciskania klatki piersiowej. W tym celu należy zapleść palcami dłonie leżące jedna na drugiej – w przypadku osób praworęcznych prawa dłoń powinna być jako pierwsza, u osób leworęcznych na odwrót. Dłonie kładzie się mniej więcej na środku klatki piersiowej i nie uginając łokci, uciska się klatkę do 1/3 jej głębokości. Resuscytację oddechową dla własnego bezpieczeństwa powinno się wykonywać przez maseczkę (minimalizacja ryzyka chorób przenoszonych przez płyny ustrojowe), a jeśli się jej nie ma, należy całkowicie zrezygnować z podawania oddechów.

Zawał serca i co dalej?

Niestety zawały serca lubią się powtarzać. Chory, który powróci ze szpitala, powinien więc dbać o swój stan zdrowia. Wskazane jest prowadzenie oszczędnego i spokojnego trybu życia. Nie można też zapominać o regularnych kontrolach lekarskich. 

Centrum Medyczne Synexus zaprasza na bezpłatne badania i konsultacje z lekarzem, pacjentów ze zdiagnozowanym niealkoholowym stłuszczeniem wątroby bądź cukrzycą typu 2. Dzięki konsultacjom pacjenci zyskują szansę na nowe możliwości terapeutyczne w ramach prowadzonych programów badań klinicznych nowych leków i terapii. Dodatkowo mogą oni zostać skierowani na dodatkowe bezpłatne badania i konsultacje specjalistyczne (w ofercie m.in. badanie wątroby FibroScan®). Zapraszamy do zapoznania się ze stroną internetową Centrum Medycznego Synexus, gdzie znajdują się szczegóły na temat badań i konsultacji.

lek. Michał Dąbrowski