Wrzody żołądka – przyczyny, objawy, leczenie, dieta
Wrzody żołądka (inaczej choroba wrzodowa żołądka) to popularna dolegliwość, której jedną z głównych przyczyn jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Istotną rolę w przypadku tego schorzenia układu pokarmowego odgrywa odpowiednia dieta. Jakie są typowe objawy wrzodów żołądka? Jak skutecznie leczyć chorobę wrzodową i jakie korzyści dla chorych niesie udział w badaniach klinicznych?
Co to są wrzody żołądka?
Czym tak właściwie są wrzody żołądka? To ubytki błony śluzowej, z którymi współistnieją nacieki zapalne oraz martwica. Te zmiany chorobowe mogą mieć od kilku milimetrów do kilku centymetrów i pojawiają się cykliczne (choroba ma tendencje do nawrotów). Jak często występują wrzody żołądka? To jedno z częstszych schorzeń układu pokarmowego, diagnozowane u około 5–10% populacji dorosłych pacjentów (trzy razy częściej u mężczyzn niż kobiet). Jakie są główne czynniki sprawcze wrzodów żołądka?
Wrzody żołądka – przyczyny
Powody występowania wrzodów żołądka mogą być różne. Ich pojawienie się często zależy od wielu czynników lub jest wynikiem stosowanych terapii. Za przyczyny wrzodków żołądka można uznać zakażenie Helicobacter pylori, stres bądź nawet nieodpowiednią dietę.
Helicobacter pylori
Wrzody żołądka to jedno z najczęstszych powikłań zakażenia Helicobacter pylori – Gram-ujemnej, spiralnej bakterii, która przenosi się drogą pokarmową, zagnieżdża w żołądku i produkuje toksyny, uszkadzające komórki błony śluzowej i prowadzące do rozwoju stanu zapalnego. Do infekcji drobnoustrojem dochodzi zwykle w okresie dzieciństwa (w krajach rozwiniętych częstość zakażenia wynosi 30%, a w krajach rozwijających 70-80%), np. wskutek używania tych samych sztućców i naczyń, co osoba chora.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Pojawienie się wrzodów żołądka może być niepożądanym działaniem terapii niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), które łagodzą dolegliwości bólowe i objawy przeziębienia. Najczęściej to efekt nadużywania popularnych środków przeciwbólowych, po które szczególnie często sięgają seniorzy. Niestety wiele starszych osób nie jest świadomych, że przewlekłe stosowanie NLPZ zwiększa ryzyko powstania wrzodów żołądka.
Stres psychiczny
Innym czynnikiem sprawczym powstania wrzodów trawiennych żołądka jest przewlekły stres, z czego wielu pacjentów zupełnie nie zdaje sobie sprawy. Sprawia, że organizm produkuje większą ilość kwasu solnego o silnych właściwościach żrących, co zwiększa ryzyko uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Stres zaburza równowagę organizmu człowieka, ma wpływ na wiele chorób przewodu pokarmowego.
Dieta
Współodpowiedzialna za rozwój owrzodzeń może być też niewłaściwa dieta – ciężkostrawne smażone lub pieczone dania o wysokiej zawartości tłuszczu mają negatywny wpływ na układ trawienny, podobnie jak nieregularne pory posiłków, przejadanie się i częste picie alkoholu. Wszystkie te nawyki stymulują żołądek do produkcji soków żołądkowych, znacznie obciążając narząd.
Nałogowe palenie tytoniu
Palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania na wrzody żołądka – dym tytoniowy sprawia, że wydziela się więcej soku żołądkowego, który niestety podrażnia błonę śluzową żołądka. Tak więc nałogowi palacze są w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na wrzody trawienne.
Czynniki genetyczne i grupa krwi
Wrzody żołądka są dolegliwością dziedziczną (u 50% osób wrzody trawienne występują rodzinnie). Co ciekawe, skłonność do tej choroby mają pacjenci z grupą krwi 0.
Wrzody żołądka – objawy
Wiele osób zastanawia się, jakie są typowe objawy wrzodów żołądka. Do charakterystycznych symptomów należą:
- zgaga,
- częste bóle brzucha,
- utrata apetytu,
- wymioty,
- mdłości,
- odbijanie,
- nawracająca czkawka,
- nieprzyjemny posmak w ustach,
- tzw. bóle głodowe (w nocy lub wczesnym rankiem),
- uczucie pełności po posiłku.
Warto dodać, że część pacjentów nie odczuwa w ogóle powyższych dolegliwości – zdarza się, że wrzody żołądka nie dają żadnych objawów. Jak diagnozuje się wrzody trawienne?
Jak wykryć wrzody żołądka? Metody diagnostyczne
W celu zdiagnozowania wrzodów żołądka należy wykonać badanie endoskopowe – gastroskopię, która jest inwazyjną metodą, konieczną do rozpoznania choroby wrzodowej żołądka. Podczas gastroskopii lekarz pobiera wycinek błony śluzowej żołądka z owrzodzeniami, aby upewnić się, że nie są to zmiany nowotworowe. RTG przewodu pokarmowego stanowi badanie uzupełniające, które obecnie wykonuje się dosyć rzadko. Jeśli chodzi o metody nieinwazyjne, należą do nich testy z krwi, test oddechowy, test do wykrywania antygenu Helicobacter pylori w kale (jednak testy wykrywają tylko zakażenie bakterią, a nie świadczą o istnieniu wrzodów żołądka, co jest istotną różnicą).
Wrzody żołądka – leczenie. Jak wrócić do zdrowia?
Jak wygląda leczenie wrzodów żołądka? Wszystko zależy od przyczyny wystąpienia choroby. W 70% odpowiedzialna za wrzody żołądka jest bakteria Helicobacter pylori. Aby uniknąć zakażenia należy przestrzegać standardowych zasad higieny. Celem tzw. kuracji eradykacyjnej jest m.in. usunięcie zakażenia bakteryjnego i zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego, w czym pomaga stosowanie antybiotyków i inhibitorów pompy protonowej. W przypadku wystąpienia powikłań choroby wrzodowej lub częstych nawrotów krwawień z wrzodu wdraża się leczenie operacyjne, podczas którego lekarz chirurgicznie usuwa wrzód wraz z fragmentem żołądka. Tak więc, jeśli zostanie rozpoznana przyczyna wrzodów trawiennych – należą ją wyeliminować.
Natomiast ogólne zalecenia obejmują wprowadzenie tzw. diety wrzodowej oraz odstawienie leków na bazie kwasu acetylosalicylowego i innych NLPZ. Po zakończeniu leczenia należy rzucić używki (tytoń, alkohol) w miarę możliwości, jak najrzadziej stosować NLPZ i starać się nie przyjmować równolegle różnych środków z tej grupy. Poprawę stanu zdrowia może przynieść również stosowanie leków testowanych w ramach badań klinicznych – omówimy dokładniej tę kwestię w dalszej części artykułu.
Pamiętajmy, że nieleczone wrzody trawienne mogą nie tylko doprowadzić do wystąpienia groźnych krwawień, lecz także zmian bliznowatych i perforacji (pęknięcia) ściany żołądka. Co więcej, w przypadku niektórych pacjentów bagatelizowane owrzodzenia mogą przekształcić się w zmiany nowotworowe.
Choroba wrzodowa a dieta. Co powinni jeść pacjenci z wrzodami żołądka?
Na jakich zasadach opiera się tzw. dieta wrzodowa? Co jeść przy chorobie wrzodowej żołądka, a czego unikać? Pacjenci powinni zrezygnować z ciężkostrawnych i tłustych posiłków, ostrych przypraw, serów żółtych i topionych, produktów zbożowych (świeżego pieczywa), tłustego mleka, gotowanych na twardo jajek, surowych i suszonych owoców, jedzenia typu fast food i produktów z wysoką zawartością błonnika, na rzecz łatwo strawnej, niskokalorycznej diety, opartej na daniach gotowanych na parze, w wodzie lub pieczonych bez dodatku tłuszczu. Ważnym zaleceniem jest spożywanie 5-6 małych posiłków zamiast 2-3 większych, aby nie obciążać żołądka. Osoby chore na wrzody żołądka powinny zrezygnować z picia alkoholu, mocnej kawy i herbaty, napojów gazowanych, gorącej czekolady, ograniczyć używanie soli kuchennej w codziennej diecie. Niewskazane jest spożywanie roślin strączkowych, orzechów oraz grzybów. Warto wprowadzić do menu chude gatunki mięs i ryb, jogurty, kefiry, drobne kasze, olej rzepakowy, oliwę z oliwek, gotowane ziemniaki, marchew, buraki, kalafior, szpinak. Jeśli chodzi o owoce, chory może jeść obrane ze skórki jabłka, brzoskwinie, morele, truskawki (zakazane są wszystkie suszone i surowe owoce). Bez przeszkód może też pić rozcieńczone (gotowane) soki z malin, jeżyn oraz czarnej i czerwonej porzeczki, a także kawę zbożową z mlekiem i słabą herbatę. W okresie zaostrzeń choroby – rekomendowane są kleiki.
Możliwe powikłania wrzodów żołądka
Wrzody żołądka to poważne schorzenie, którego nie można bagatelizować. Do powikłań, które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej (najlepiej udać się na SOR), należą smoliste stolce, krwawe, fusowate wymioty, silne bóle brzucha wraz z napięciem mięśni brzusznych, które świadczą o perforacji (przedziurawieniu) odźwiernika. W przypadku szybkiej utraty krwi może dojść do zasłabnięcia i zaburzeń świadomości, a w dalszej kolejności – wstrząsu krwotocznego, będącego bezpośrednim zagrożeniem życia chorego. Dlatego tak ważne jest, by szybko udać się do lekarza, a w razie utraty przytomności, wezwać pogotowie ratunkowe.
Badania kliniczne – szansa dla pacjentów z chorobą wrzodową żołądka
Mimo że medycyna nieustannie się rozwija, wciąż istnieje szereg przewlekłych chorób układu trawiennego, na które nie wynaleziono skutecznego lekarstwa lub techniki medycznej (w tym zakażenia bakterią Helicobacter pylori, która przyczynia się do powstania wrzodów żołądka). Celem badań klinicznych jest testowanie nowych sposobów leczenia (zarówno produktów leczniczych, jak i terapii), dzięki którym lekarze będą mogli skuteczniej leczyć lub zapobiegać wystąpieniu wielu schorzeń. Uczestnicy innowacyjnych badań klinicznych mogą liczyć na korzyści w postaci poprawy stanu zdrowia. Oczywiście, by móc wziąć udział w procedurze, należy spełnić szereg wymagań, o których informuje specjalista podczas wstępnej konsultacji. Testując eksperymentalny lek, nie tylko dajemy sobie szansę na poprawę jakości życia, lecz także przyczyniamy się do rozwoju medycyny, pomagając badaczom znaleźć rozwiązania, które ułatwią funkcjonowanie wielu pacjentów z chorobami układu pokarmowego w przyszłości. Przy okazji możemy skorzystać z wielu bezpłatnych badań diagnostycznych, dzięki którym mamy szansę poznać dokładnie swój stan zdrowia. Warto podkreślić, że uczestnictwo w badaniach klinicznych jest całkowicie dobrowolne, a priorytet stanowi bezpieczeństwo, zdrowie i prawa ochotników.
Za najczęstszy czynnik etiologiczny choroby wrzodowej żołądką uznaje się Helicobacter pylori i stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). W dalszej kolejności za rozwój owrzodzeń odpowiada palenie papierosów, stres, niewłaściwa dieta i czynniki genetyczne.
Jeśli cierpisz z powodu przewlekłych chorób przewodu pokarmowego i chcesz wziąć udział w innowacyjnych badaniach klinicznych, które dają chorym nowe możliwości terapeutyczne – sprawdź ofertę Centrum Medycznego Synexus. Zapewniamy całkowicie darmowe konsultacje lekarskie dla pacjentów ze zdiagnozowanym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, chorobą Leśniowskiego-Crohna lub stwierdzonym zakażeniem bakteriami Helicobacter pylori.
lek. Michał Dąbrowski