Helicobacter pylori – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

W 9 na 10 przypadków za zapalenie żołądka odpowiada bakteria z gatunku Helicobacter pylori, która bardzo dobrze radzi sobie w kwaśnym środowisku soku żołądkowego. Zwykle zakażenie tą bakterią ma charakter całkowicie bezobjawowy, jednak u 20-30% pojawiają się dokuczliwe symptomy, takie jak zgaga, nudności czy bóle w nadbrzuszu. Jakie są przyczyny infekcji Helicobacter pylori? Co jeść, aby wspomóc proces leczenia? Czy istnieją zasady profilaktyki zakażeń bakterią, dzięki którym możemy uniknąć ponownego zachorowania?

Czym jest Helicobacter pylori?

Helicobacter pylori to Gram-ujemna bakteria o spiralnym kształcie, która zasiedla błonę śluzową żołądka – dzięki wykształceniu specjalnych mechanizmów jest w stanie przetrwać w tak niekorzystnych warunkach bytowych (ma zdolność do zobojętnienia kwaśnego środowiska) i doprowadzić do poważnych problemów z żołądkiem. Bakterie z gatunku Helicobacter pylori nie tylko zmieniają pH żołądka na zasadowe, lecz także wytwarzają toksyny, które mają bardzo negatywny wpływ na błonę śluzową tego narządu. Jak dochodzi do zakażenia tymi drobnoustrojami? 

Jakie są przyczyny Helicobacter pylori?

Jak zarażamy się Helicobacter pylori? Istnieją dwie drogi: oralno-oralna (np. podczas pocałunku lub picia napoju z tej samej butelki) oraz oralno-fekalna. Do głównych czynników ryzyka zalicza się słabe warunki mieszkaniowe i ekonomiczne, predyspozycje genetyczne i rasowe (częstość zakażeń w przypadku osób czarnoskórych jest wyższa niż u przedstawicieli rasy białej). Bardziej podatni są też pacjenci, którzy nie przestrzegają podstawowych zasad higieny (nie myją często rąk), piją nieprzegotowaną wodę, często spożywają alkohol oraz są nałogowymi palaczami. Najwięcej osób ze stwierdzonym zakażeniem Helicobacter pylori diagnozuje się w krajach rozwijających się (nawet 90-100% populacji). W krajach Europy Zachodniej wskaźnik zakażeń wynosi 20-40% populacji (w Polsce jest to nieco więcej, bo 40-60%).

Jakie są objawy Helicobacter pylori?

Jakie są symptomy charakterystyczne dla zakażenia bakteriami Helicobacter pylori? U większości chorych nie występują żadne objawy – patogeny mogą rozwijać się latami bez naszej wiedzy, powodując zmiany zapalne w błonie śluzowej żołądka, nawet głębokie, rozległe owrzodzenia. Pozostali pacjenci mogą skarżyć się na:

• nudności, 
• wzdęcia,
• niestrawność,
• bóle brzucha,
• biegunki,
• uczucie pełności po jedzeniu,
• kwaśne odbijanie,
• stan podgorączkowy,
• zmniejszony apetyt.

Obserwując u siebie powyższe objawy, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który zleci wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych. 

Jak przebiega diagnostyka Helicobacter pylori?

W celu rozpoznania zakażenia specjalista zleca:

• badanie gastroskopowe z testem urazowym,
• mocznikowy test oddechowy (jest bezbolesny), 
• badanie kału (test potrzebny do wykonania oznaczenia antygenu bakterii kupimy w każdej aptece).

Wskazaniami do powyższej diagnostyki Helicobacter pylori jest niedobór witaminy B12, niedokrwistość z niedoboru żelaza o nieznanej przyczynie, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, zanikowe zapalenie żołądka, a także długotrwała terapia lecznicza inhibitorami pompy protonowej. Badaniom powinny także poddać się osoby, które miały w rodzinie przypadki wykrycia raka żołądka.

Jak wygląda leczenie Helicobacter pylori?

Helicobacter pylori jest zakaźną chorobą, która wymaga zastosowania antybiotykoterapii z włączeniem inhibitora pompy protonowej. Zgodnie ze ściśle ustalonym schematem, terapia trwa 7-14 dni. W przypadku, gdy okaże się, że bakterie są odporne na dany antybiotyk, należy zastąpić go innym. Prawidłowo przeprowadzona kuracja lecznicza pozwala całkowicie wyeliminować Helicobacter pylori z żołądka, choć nie ma gwarancji, że problem nie powróci, gdyż te bakterie są bardzo rozpowszechnione w środowisku. Warto zaznaczyć, że nieprzestrzeganie zaleceń lekarza może zmniejszyć powodzenie terapii, dlatego nie wolno na własną rękę modyfikować dawek leków ani skracać czasu trwania ich stosowania. 

Bakteria Helicobacter pylori a dieta

Chcąc wspomóc antybiotykoterapię, należy przestrzegać ogólnych zasad zdrowego żywienia. Dieta chorego powinna być bogata w antyoksydanty, witaminę C, E i beta-karoten. Wskazane są lekkostrawne posiłki komponowane tak, aby nie zalegały zbyt długo w żołądku. Osoby, u których stwierdzono obecność Helicobacter pylori, powinny ograniczyć ostre przyprawy, czekoladę, napoje gazowane, mocną kawę i herbatę oraz tłuste pokarmy, które mogą nasilać uciążliwe dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Warto spożywać produkty o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym, np. owoce jagodowe, mleko, kefiry, jogurty bogate w probiotyki. Wskazane jest przyjmowanie niewielkich porcji (4-5 dziennie) oraz picie 2-3 l wody mineralnej dziennie. 

Jakie są możliwe powikłania zakażenia Helicobacter pylori?

Do typowych chorób, które są konsekwencją infekcji Helicobacter pylori należą:

• choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy – to jedno z najczęstszych powikłań infekcji. Te drobnoustroje mają ogromny wpływ na rozwój wrzodów żołądka i dwunastnicy, które często są diagnozowane u pacjentów po 60. roku życia. Główne objawy wrzodów to ból w nadbrzuszu, nudności i wymioty;
• rak żołądka – zakażenie Helicobacter pylori może sprzyjać rozwojowi raka żołądka, który w początkowej fazie nie daje żadnych symptomów. Pacjenci w bardziej zaawansowanym stadium choroby nowotworowej odczuwają niestrawność, bóle brzucha, tracą apetyt i chudną; 
• choroba Menetriera (przerost błony śluzowej żołądka) – to rzadka przypadłość, którą łączy się z zakażeniem bakterią Helicobacter pylori. Choroba nie daje charakterystycznych objawów, u części pacjentów występuje ból w nadbrzuszu, przesięki do jam ciała, wymioty, obrzęki wokół oczu, krwawienie z przewodu pokarmowego, spadek wagi.

Zasady profilaktyki zakażeń Helicobacter pylori

Chcąc zminimalizować ryzyko zakażenia Helicobacter pylori, należy dbać o higienę osobistą (zwłaszcza w żłobkach i przedszkolach, gdyż do infekcji często dochodzi we wczesnym dzieciństwie), zdrowo się odżywiać. Obecnie to jedyne metody, które mogą uchronić nas przed przykrymi konsekwencjami rozwoju bakterii w przyszłości.

Podsumowując, zakażenie Helicobacter pylori to groźny czynnik chorobotwórczy, który wymaga leczenia, w przeciwnym razie może doprowadzić do szeregu groźnych powikłań, w tym upośledzenia pracy narządów układu pokarmowego, a nawet śmierci (zapalenia błony śluzowej żołądka, choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, raka żołądka lub niedokrwistości). 

Jeśli cierpisz z powodu chorób przewlekłych, interesuje Cię udział w badaniach klinicznych i jesteś otwarty na nowe możliwości terapeutyczne – sprawdź aktualną ofertę Centrum Medycznego Synexus. Prowadzimy m.in. darmowe konsultacje lekarskie dla pacjentów ze stwierdzonym zakażeniem bakteriami Helicobacter pylori.

lek. Michał Dąbrowski