Przewlekłe zapalenie zatok – przyczyny, objawy, leczenie

Zatoki przynosowe to wypełnione powietrzem jamy, zlokalizowane wewnątrz kości czaszki. Niestety zdrowotne problemy z zatokami skutecznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, zwłaszcza jeśli mają chroniczny charakter. Jedynym ratunkiem dla chorego jest skorzystanie z pomocy laryngologa. Jakie są przyczyny przewlekłego zapalenia zatok (PZZP)? Jak w skuteczny sposób pozbyć się dokuczliwych symptomów tej przypadłości i wrócić do pełni zdrowia? Czy można zapobiec przewlekłemu zapaleniu zatok?

Co to jest przewlekłe zapalenie zatok?

Zatoki pełnią szereg istotnych ról – m.in. ogrzewają powietrze, które dostaje się do płuc i oskrzeli, oraz ochładzają mózgowie. Pełnią funkcję węchową, mają też wpływ na barwę głosu i jego dźwięczność. Gdy w obrębie jam powietrznych dochodzi do stanu zapalnego, ich praca zostaje zaburzona. Zapalenie zatok jest więc zapaleniem błony śluzowej wyściełającej zatoki przynosowe oraz nos. W zależności od czasu trwania wyróżniamy:

• ostre zapalenie zatok – może mieć łagodny albo ciężki przebieg, charakteryzuje się gwałtownym początkiem, trwa do 4 tygodni,  
• podostre zapalenie zatok – trwa od 4 tygodni do 3 miesięcy,
• przewlekłe zapalenie zatok – za przewlekłe zapalenie zatok uznaje się stan, w którym dolegliwości charakterystyczne dla tego rodzaju przypadłości utrzymują się co najmniej 12 tygodni.

Przyczyny przewlekłego zapalenia zatok

Według statystyk z przewlekłym zapaleniem zatok zmaga się blisko 15% populacji. Jakie są główne czynniki sprawcze przewlekłego zapalenia zatok (PZZ)? Choroba może być spowodowana różnego rodzaju alergiami, obecnością polipów, wadami pourazowymi lub nieprawidłowościami w budowie anatomicznej (np. skrzywienie przegrody nosowej), a także infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi górnych oraz dolnych dróg oddechowych. Na przewlekłe zapalenie zatok częściej chorują osoby narażone na wdychanie dymu tytoniowego (zarówno bierni, jak i czynni palacze) oraz innych substancji drażniących, cierpiące na astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP), zakażone HIV. Czynnikiem wyzwalającym przewlekłe zapalenie zatok mogą być też zaburzenia hormonalne (np. ciąża), zmiany temperatury powietrza oraz nadużywanie kropli do nosa, które prowadzi do polekowego nieżytu nosa. Przewlekłe zapalenie zatok może też mieć etiologię grzybiczą. Skłonności do problemów z zatokami mają również chorzy na mukowiscydozę.

Jak rozpoznać chore zatoki? Przewlekłe zapalenie zatok – objawy

Typowymi symptomami przewlekłego zapalenia zatok są:

• niedrożny nos (co utrudnia oddychanie),
• żółta lub zielonkawa, ropna wydzielina z nosa,
• dolegliwości bólowe w obrębie twarzy,
• stan podgorączkowy lub gorączka,
• zaburzenia węchu (osłabienie lub utrata powonienia).

Gdy przynajmniej 2 z powyższych symptomów utrzymują się dłużej niż 12 tygodni, prawdopodobieństwo chronicznego stanu zapalnego zatok jest bardzo wysokie i warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub odwiedzić gabinet laryngologiczny.

Inne objawy, na które skarży się część pacjentów ze zdiagnozowanym przewlekłym zapaleniem zatok, to uporczywy kaszel nasilający się zwłaszcza w nocy (wyzwala go wydzielina z nosa, która spływa po tylnej ścianie gardła), bolesność gardła, zaburzenia snu, uczucie mdłości, nieświeży oddech, ogólne zmęczenie i rozbicie. 

Jak leczyć przewlekłe zapalenie zatok?

Na czym polega leczenie przewlekłego zapalenia zatok? Metoda leczenia zależy od przyczyny choroby (terapia jest dosyć złożona). Tak więc podstawę stanowi odpowiednia diagnostyka i rozpoznanie tła schorzenia. W przypadku podłoża alergicznego stosuje się glikokortykosteroidy donosowe. Ulgę pacjentom przynosi płukanie nosa fizjologicznym roztworem soli. Nawracający stan zapalny jest wskazaniem do leczenia chirurgicznego, podobnie jak grzybica zatok (najczęściej lekarze wykonują pacjentom małoinwazyjne zabiegi endoskopowej mikrochirurgii). Zabieg chirurgiczny jest rekomendowany osobom, u których przyczyną dolegliwości są polipy czy krzywa przegroda nosowa. Radykalną (obecnie coraz rzadziej stosowaną) metodą jest drenaż chorej zatoki do nosa i całkowite usunięcie błony śluzowej z wnętrza zmienionej chorobowo zatoki.

Przewlekłe zapalenie zatok a możliwe powikłania

Nie wolno bagatelizować przewlekłego zapalenia zatok – nieleczone nie tylko powoduje trudności z oddychaniem, lecz także może doprowadzić do poważnych dla zdrowia powikłań, takich jak:

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• ropień oczodołu,
• ropień mózgu,
• zakrzep zatoki jamistej,
• zaburzenia ostrości wzroku.

Leczenie powikłań przewlekłego zapalenia zatok zwykle wymaga hospitalizacji i antybiotykoterapii dożylnej. Pierwsze niepokojące symptomy powikłań to obrzęk powiek, dreszcze, gorączka.

Profilaktyka zapalenia zatok. Jak zapobiec wystąpieniu przewlekłego zapalenia zatok?

Jak wiadomo, lepiej zapobiegać stanom chorobowym niż je leczyć. Jakie działania profilaktyczne warto podjąć, aby nie doszło do nawrotu choroby? Należy unikać przebywania w zadymionych pomieszczeniach lub miejscach, gdzie jest bardzo zanieczyszczone powietrze. Osoby, które są nałogowymi palaczami, powinny rzucić ten szkodliwy nałóg. W przypadku stwierdzenia alergii konieczne jest unikanie alergenów i podjęcie leczenia (zwłaszcza alergii wziewnych). Chcąc uniknąć przewlekłych procesów zapalnych toczących się w zatokach, warto też dbać o odpowiedni poziom nawilżenia powietrza i nawadnianie organizmu oraz starać się nie przebywać w klimatyzowanych wnętrzach. Bardzo ważnym środkiem zapobiegawczym jest dbałość o higienę osobistą, częste mycie rąk, zwłaszcza w okresie infekcji sezonowych. Zimą warto zrezygnować z uczęszczania na basen (pływanie i nurkowanie stanowi czynnik ryzyka) i unikać kontaktu z osobami przeziębionymi.

Podsumowując, przewlekłe zapalenie zatok jest dokuczliwym schorzeniem o zróżnicowanej etiologii, które nie jest łatwe w leczeniu, wymaga od pacjenta dużej cierpliwości oraz pełnej współpracy z lekarzem prowadzącym. Gdy farmakoterapia nie przynosi pożądanych rezultatów, jedyną szansą na poprawę jakości życia chorego jest operacja. Dbając o zatoki na co dzień, możemy uniknąć infekcji i problemów z ich funkcjonowaniem. 

Centrum Medyczne Synexus prowadzi badania kliniczne, których celem jest udoskonalenie metod leczenia m.in. przewlekłego zapalenia zatok. Oferujemy bezpłatne konsultacje lekarskie dla pacjentów, którzy dysponują udokumentowaną historią choroby i szukają nowych dróg poprawy swojego stanu zdrowia.

lek. Michał Dąbrowski