Niewydolność serca – przyczyny, objawy, leczenie

Niewydolność serca do niedawna była uznawana za chorobę wieku podeszłego, jednak obecnie stres, nieodpowiednia dieta i szybkie tempo życia sprawiają, że niewydolność lewej lub prawej komory serca staje się normą współczesnego społeczeństwa. Choć to bardzo poważne schorzenie, pacjenci często bagatelizują pierwsze objawy niewydolności serca, które mogą być mylnie przypisywane innym dolegliwościom. Niewydolność serca w rzeczywistości jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci ludzi na całym świecie. Sprawdź przyczyny tej choroby, zobacz jak rozpoznać pierwsze objawy oraz jak wygląda leczenie.

Niewydolność serca – czym jest ta choroba? 

Serce to jeden z najważniejszych organów w ludzkim ciele. Zdrowe serce jest podwójną pompą, do której krew pozbawiona tlenu dociera z prawej strony, kolejno jest kierowana do płuc, gdzie dochodzi do jej utlenienia. Krew wzbogacona w tlen trafia ponownie do serca, tym razem z lewej strony, skąd jest tłoczona przez aortę i wszystkie naczynia krwionośne w całym organizmie. 

Niewydolność serca oznacza zaburzenia jego prawidłowych funkcji. W konsekwencji serce nie jest w stanie tłoczyć krwi w prawidłowym tempie oraz w ilości potrzebnej do dotlenienia organizmu. Niewydolność serca obejmuje więc szereg chorób, które osłabiają jego pracę i w zależności od przyczyny oraz szybkości rozwoju niewydolności wyróżnia się stany, takie jak:

• przewlekła niewydolność serca – to stan utrzymujący się ponad miesiąc; 
• ostra niewydolność serca – w tym przypadku choroba rozwija się nagle, dając intensywne objawy;
• przemijająca niewydolność serca.  

Niewydolność serca lewokomorowa, prawokomorowa, a zastoinowa – co to znaczy? 

Otrzymując diagnozę od lekarza, poza stwierdzeniem niewydolności serca, otrzymujemy informacje o rodzaju schorzenia. Zwykle pojawia się pytanie, czym jest niewydolność serca lewokomorowa lub prawokomorowa oraz niewydolność zastoinowa. Otóż jak było wspomniane, serce jest zbudowane z dwóch komór:

• prawa komora serca odpowiada za krążenie małe, czyli płucne, a niewydolność tej komory utrudnia dopływ krwi z organizmu do serca;
• lewa komora serca odpowiada za krążenie duże (systemowe), co oznacza, że niewydolność serca w tym przypadku polega na osłabionym odbieraniu krwi z płuc oraz przekazywaniu do aorty;
• niewydolność obukomorowa – dotyczy upośledzenia zarówno prawej, jak i lewej komory serca. 

W zależności od tego, która komora serca jest niewydolna, dochodzi do klasyfikowania schorzeń, takich jak niewydolność lewej komory serca bądź niewydolność serca prawokomorowa. 

Ponadto wyróżnia się także schorzenie o nazwie „niewydolność serca zastoinowa”. W tym przypadku dochodzi do zatrzymania płynów w organizmie w wyniku nieprawidłowej pracy serca. Zastoinowa niewydolność serca zwykle łączy się z przewlekłym zaburzeniem pracy lewej komory, przez co krążąca krew nie osiąga odpowiedniego ciśnienia i zbyt wolno przepływa m.in. przez nerki. Osłabiona filtracja prowadzi do zastoju płynów w organizmie, a tym samym do zmniejszenia ilości wydalanego moczu.  

Niewydolność serca – przyczyny

Przyczyny niewydolności serca to wszelkie choroby układu sercowo-naczyniowego. Niewydolność serca najczęściej jednak jest następstwem niedokrwienia mięśnia sercowego. Nawet krótkotrwałe zahamowanie dopływu krwi do serca może spowodować martwicę fragmentu tego organu, przez co dochodzi do osłabienia lub zahamowania jego wydajności. Zwykle do niedokrwienia serca dochodzi po przebytym zawale lub na skutek choroby niedokrwiennej serca, czyli miażdżycy. Ta z kolei najczęściej jest następstwem zablokowania tętnic przez złogi cholesterolu.

Ponadto niewydolność może pojawiać się po nadmiernym obciążeniu serca przez choroby układu krwionośnego, do których zalicza się m.in.:

• nadciśnienie tętnicze – wysokie ciśnienie, a tym samym nasilony przepływ krwi trafiającej do serca może prowadzić do rozwoju niewydolności;
• schorzenia zastawek serca – mogą to być wady wrodzone bądź uszkodzenia wynikające z zapalenia wsierdzia czy przebytego zawału serca. Ponadto wiele chorób o podłożu zapalnym zwiększa ryzyko uszkodzenia zastawek. Są to np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• kardiomiopatie – to schorzenia mięśnia sercowego, a dokładniej wady w jego budowie, do których zalicza się przerost prawej lub lewej komory, zaburzenia elastyczności włókien sercowych, przerost jąder komórkowych czy stłuszczenia i zmiany zwyrodnieniowe. Kardiomiopatie najczęściej są wadami genetycznymi, a niewydolność serca zwykle jest powodowana przez kardiomiopatię przerostową lewej komory sercowej. Rzadziej dochodzi do rozwoju kardiomiopatii wtórnych lub mieszanych, choć i takie przypadki się zdarzają; 
• zapalenie osierdzia – to zapalenie błon otaczających serce, które najczęściej wynika z infekcji i również może prowadzić do niewydolności serca. Zapalenie osierdzia może być następstwem urazu klatki piersiowej, a także chorób, takich jak gruźlica, niewydolność nerek, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina skóry, choroby nowotworowe; 
• zapalenie mięśnia sercowego (śródsierdzia) – może występować jednocześnie z zapaleniem osierdzia. Przyczyną zapalenia śródsierdzia jest infekcja, która może być bakteryjna (np. zakażenie chlamydią) bądź wirusowa. Zdarza się, że następuje jako powikłanie po przebytej grypie, infekcji grzybiczej, zakażeniem pasożytami (toksoplazmoza), po boreliozie bądź jako następstwo chorób autoimmunologicznych. Także niektóre leki stosowane w nieodpowiedniej dawce mogą doprowadzić do zapalenia mięśnia sercowego;   
• cukrzyca – osoby chorujące na cukrzycę znajdują się w grupie ryzyka zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego. Niewydolność serca, kardiomiopatia cukrzycowa czy miażdżyca są częstym następstwem cukrzycy; 
• choroby ogólnoustrojowe – niewydolność serca może wynikać także z innych chorób, takich jak np. choroby tarczycy, astma oskrzelowa, anemia czy zmiany nowotworowe.   

Niewydolność serca – objawy 

Warto zaznaczyć, że pacjenci odczuwają odmienne objawy w zależności od rodzaju niewydolności. Niewydolność serca jednokomorowa daje objawy charakterystyczne dla danego schorzenia, przy czym różnią się one także pod względem nasilenia, co wiąże się ze stopniem osłabienia serca. 

Niewydolność serca prawokomorowa daje objawy, takie jak:

• obrzęki dotyczące głównie nóg;
• częste oddawanie moczu w nocy czy po odpoczynku w pozycji leżącej;
• obrzęk brzucha;
• powiększenie wątroby, a nawet żółtaczka;
• poszerzenie żył szyjnych;
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. wzdęcia i biegunki. 

Lewokomorowa niewydolność serca objawia się poprzez:

• przewlekłe zmęczenie, zwłaszcza po wykonywaniu czynności fizycznych – niedostateczne dotlenienie mięśni powoduje, że chorzy na niewydolność znacznie szybciej się męczą;
• trudności w oddychaniu, uczucie duszności;
• bladość lub sinica;
• ból w klatce piersiowej;
• osłabienie i omdlenia.

Niewydolność serca – długość życia (rokowania) i leczenie

Niewydolność serca jest stanem zagrażającym życiu, zwłaszcza w przypadku niewydolności ostrej, kiedy może dojść do nagłego niedokrwienia. Wówczas śmierć może nastąpić w wyniku wstrząsu niedokrwiennego. Warto zaznaczyć, że niedokrwienie nie dotyczy w tym przypadku jedynie serca, ale także innych ważnych narządów, jak np. mózg czy nerki. Z kolei obrzęk płuc wynikający z zastoju krwi także stanowi śmiertelne zagrożenie.

Z kolei przewlekła niewydolność serca również wymaga podjęcia jak najszybszego leczenia. Należy mieć na uwadze, że niewydolność jednostronna może prowadzić do niewydolności drugiej komory, ponieważ serce upośledzone nawet w niewielkim stopniu jest stale obciążone. 

Leczenie natomiast jest dobierane w zależności od przyczyny niewydolności serca. Stosuje się farmakoterapię doustną, a w niektórych przypadkach konieczna jest ingerencja chirurga. Leki natomiast dobiera się zawsze indywidualnie, ponieważ nie każdy pacjent reaguje na określone dawki i substancje w taki sam sposób.

W Centrum Medycznym Synexus prowadzimy m.in. bezpłatne konsultacje specjalistyczne, oraz badania wątroby na urządzeniu FibroScan® dla pacjentów z cukrzycą typu 2. i chorobami kardiologicznymi, którzy szukają nowych rozwiązań terapeutycznych. 

lek. Michał Dąbrowski