Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów

Poleganie na samej farmakoterapii nie jest skutecznym postępowaniem w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Terapia powinna składać się również z zabiegów fizykoterapeutycznych oraz diety. Leczenie zapalenia stawów dietą i lekami równocześnie to najlepiej rokujący rodzaj terapii, który w wielu przypadkach może przyczynić się do długotrwałej remisji choroby. Z tego artykułu dowiesz się, jaka w RZS dieta jest najskuteczniejsza.

Dieta przy RZS – czym jest reumatoidalne zapalenie stawów?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec, dawniej artretyzm) to przewlekła choroba stawów o podłożu immunologicznym. Obejmuje nie tylko stawy, lecz także tkankę łączną. Szacuje się, że na świecie na to schorzenie zapada od 0,5 do 1% dorosłej populacji. W Polsce na RZS choruje około 1% osób dorosłych, w tym większość stanowią kobiety. Chorobę najczęściej wykrywa się w 4-5 dekadzie życia. Leczenie hamuje postęp RZS, ale nie likwiduje go całkowicie. Przy zastosowaniu kompleksowej terapii, na którą powinny składać się leki modyfikujące przebieg choroby, leki biologiczne, rehabilitacja oraz odpowiednia przy RZS dieta przeciwzapalna, można doprowadzić do długotrwałej remisji choroby. 

Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów – czy ma znaczenie?

Obok czynników genetycznych, dużą rolę w rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów odgrywają czynniki środowiskowe, do których należą: palenie tytoniu, długotrwały stres, intensywny wysiłek fizyczny, a także nieodpowiednia przy RZS dieta. Badacze zwracają również uwagę na zaburzenia mikroflory jelitowej jako czynnik ryzyka. W leczeniu RZS dieta prawidłowo skomponowana odgrywa więc kluczową rolę. 

RZS – leczenie dietą

Najlepsza w RZS dieta to sposób żywienia oparty o produkty przeciwzapalne. W RZS dieta powinna zawierać takie składniki, jak nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy i składniki mineralne, białko roślinne oraz probiotyki. Dlatego najczęściej rekomendowaną w RZS dietą jest wegetarianizm, w którym składników przeciwzapalnych nie brakuje.

Nienasycone kwasy tłuszczowe

Najlepiej przebadanym składnikiem o właściwościach przeciwzapalnych są kwasy omega-3. Najlepsza dieta na RZS powinna być bogata właśnie w wielonienasycone kwasy tłuszczowe z tej grupy, ponieważ mają silne działanie immunosupresyjne. Źródłem kwasów omega-3 są produkty roślinne (nasiona siemienia lnianego, olej lniany, orzechy włoskie), a także ryby. U osób spożywających ryby 1-3 razy w tygodniu obserwuje się niższe ryzyko zachorowania na gościec. Dieta u osób, u których choroba już występuje, także powinna obfitować w kwasy tłuszczowe omega-3, ponieważ wpływają na obniżenie produkcji cytokin prozapalnych (IL-1, IL-6, TNF-alfa) oraz zmniejszają dolegliwości bólowe. Inne składniki tłuszczowe, które zalecana w przebiegu RZS dieta powinna zawierać, to jednonienasycone kwasy tłuszczowe, których źródłem jest np. olej rzepakowy i oliwa z oliwek. Silne właściwości przeciwzapalne wykazuje kwas GLA (kwas gammalinolenowy), zawarty m.in. w oleju z wiesiołka i oleju z ogórecznika lekarskiego.

Antyoksydanty

Antyoksydanty, czyli przeciwutleniacze, znajdują się przede wszystkim w warzywach i owocach spożywanych na surowo. Przy RZS dieta powinna obfitować w warzywa i owoce w różnych kolorach – zielone, czerwone, żółte, fioletowe – są one szczególnie wartościowe, ponieważ oprócz witamin antyoksydacyjnych E, C i beta-karotenu (prowitamina witaminy A), mają też polifenole, czyli substancje roślinne znane z właściwości przeciwutleniających. Warto wiedzieć, że polifenole znajdują się również w niektórych przyprawach. Działanie antyoksydacyjne wykazują również niektóre składniki mineralne, przede wszystkim: cynk (nasiona, orzechy, ziarno sezamu, pestki słonecznika) i selen (orzechy brazylijskie, algi, sezam, owoce morza).

Witamina D

Suplementacja witaminy D jest stosowana prewencyjnie w chorobach autoimmunologicznych. Badania wskazują, że niedobory witaminy D są powszechne w przebiegu RZS. Dieta bogata w witaminę D jest korzystna, ponieważ ta witamina bierze udział w namnażaniu, różnicowaniu i prawidłowym funkcjonowaniu komórek układu immunologicznego. Dodatkowo jest kluczowym składnikiem regulującym gospodarkę wapnia w organizmie.

Białko roślinne

Badania wykazują pozytywny wpływ na przebieg RZS diety bogatej w białko roślinne, którego znaczne ilości występują w produktach sojowych, soczewicy, ciecierzycy (składnik popularnego hummusu), fasoli czy grochu. Białko roślinne, w przeciwieństwie do zwierzęcego, wykazuje ogromne działanie przeciwzapalne. Dlatego też w RZS dieta wegańska, w której białka roślinnego nie brakuje, jest szczególnie zalecana. 

Probiotyki

Zaburzenia składu mikroflory jelitowej są dużym problemem w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Dieta powinna zawierać więc produkty, które wspomagają rozwój pożytecznych drobnoustrojów w jelitach. Mikrobiom jelitowy można wspierać, przede wszystkim zażywając bakterie probiotyczne – w postaci produktów aptecznych (najczęściej w postaci kapsułek) lub jogurtów probiotycznych. Bakterie probiotyczne to drobnoustroje naturalnie występujące w przewodzie pokarmowym człowieka. Zostały wyizolowane przez biotechnologów i hodowane na potrzeby produkcji suplementów diety je zawierających. Dlatego zwykłe jogurty i kiszonki błędnie nazywane są probiotykami – zawierają jedynie bakterie kwasu mlekowego, które też wspierają mikroflorę jelitową i są zalecane w RZS. Dieta powinna obfitować w fermentowane produkty, ponieważ zawierają korzystny dla mikrobiomu kwas mlekowy, np. kiszone warzywa (ogórki, kapusta, buraki), fermentowane produkty mleczne (o ile nie występuje nietolerancja laktozy lub białek mleka), soki z kiszonych warzyw. Uzupełnieniem terapii probiotycznej są też tzw. prebiotyki, czyli substancje, którymi pożyteczne bakterie się odżywiają, np. inulina, naturalnie występująca w warzywach cebulowych, cykorii i topinamburze.

Zalecana w RZS dieta śródziemnomorska (bogata w warzywa, owoce, chudy nabiał i ryby), wegańska (wykluczająca wszystkie składniki pochodzenia zwierzęcego), wegetariańska (wykluczająca mięso i ryby) czy semiwegetariańska (przewidująca spożywanie ryb) to schematy odżywiania, które charakteryzują się wysoką zawartością składników przeciwzapalnych. Nic więc dziwnego, że przynoszą efektywne wyniki w leczeniu RZS dietą. Warto zdecydować się na jedną z tych diet, aby wspomóc leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów.

Dieta przy zapaleniu stawów –  produkty zakazane w RZS

Zalecana w RZS dieta powinna być pozbawiona produktów o działaniu prozapalnym, czyli:

• nasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasów tłuszczowych trans – duża ich ilość znajduje się w tłustym czerwonym mięsie, twardych margarynach, fast foodach, wyrobach cukierniczych,
• produktów smażonych w wysokich temperaturach, np. frytki, chipsy,
• cukru, syropu glukozowo-fruktozowego i innych tzw. cukrów dodanych, obecnych m.in. w słodkich napojach gazowanych,
• wszelkiej żywności przetworzonej,
• nadmiernej ilości kwasów tłuszczowych omega-6 (obecne w większości nasion, np. w słoneczniku i dyni) – działają niekorzystnie tylko wtedy, gdy ich stosunek do kwasów omega-3 wynosi powyżej 5:1,
• kawy i mocnej herbaty – nie trzeba całkowicie z nich rezygnować, ale warto ograniczyć je do minimum.

Dieta w RZS – jadłospis 3-dniowy

RZS – dieta, dzień 1:

• śniadanie: kasza jaglana z jabłkiem, cynamonem i garścią orzechów włoskich,
• II śniadanie: kanapki z pastą z cieciorki i suszonych pomidorów z surowymi warzywami (np. sałata, ogórek, pomidor, szczypiorek),
• obiad: kotleciki z kaszy gryczanej niepalonej i zielonego groszku z sosem pomidorowym, surówka z ogórków kiszonych,
• podwieczorek: sok warzywny, połówka awokado,
• kolacja: zupa-krem z dyni z cynamonem i kurkumą, grzanki razowe.

RZS – dieta, dzień 2:

• śniadanie: owsianka z borówkami i migdałami,
• II śniadanie: kanapki z hummusem i kiszonymi buraczkami,
• obiad: curry z warzywami, tofu i ryżem brązowym,
• podwieczorek: masło orzechowe i chrupiące warzywa (marchewka, seler naciowy, papryka czerwona),
• kolacja: kanapki z wędzonym łososiem, chudym twarogiem i kiełkami buraka.

RZS – dieta, dzień 3:

• śniadanie: kanapki z pastą z soczewicy z ogórkami kiszonymi i rzeżuchą,
• II śniadanie: koktajl z owoców leśnych, jogurtu naturalnego i otrębów owsianych,
• obiad: komosa ryżowa, pieczony pstrąg łososiowy, surówka z kiszonych lub gotowanych buraczków,
• podwieczorek: zupa pomidorowa z łyżką oleju lnianego,
• kolacja: cykoria faszerowana pastą z fasoli, posypana orzechami laskowymi.

Zdiagnozowano u Ciebie reumatoidalne zapalenie stawów, zmagasz się z towarzyszącym chorobie bólem, sztywnością i obrzękiem stawów? Obecnie Centrum Medyczne Synexus prowadzi konsultacje dla osób z RZS. 

lek. Michał Dąbrowski