Arytmia serca (zaburzenie rytmu serca) – przyczyny, objawy, leczenie

Mianem arytmii określa się dużą grupę zaburzeń serca. Zaburzenia rytmu serca objawiają się przyśpieszeniem, zwolnieniem lub nieregularnością w funkcjonowaniu tego narządu. Większość z nich przebiega bezobjawowo. W niektórych przypadkach arytmia serca może jednak stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Zobacz, skąd bierze się arytmia serca, kto jest na nią narażony i jakie są sposoby leczenia zaburzeń rytmu serca.

Arytmia serca – co to za choroba?

Aby zrozumieć, czym jest arytmia, trzeba poznać zasady pracy serca. To narząd, który składa się z czterech komór – dwóch przedsionków i dwóch komór. Jego budowa obejmuje też „rozrusznik”, czyli węzeł zatokowo-przedsionkowy. Znajduje się w prawym przedsionku i odpowiada za kontrolowanie rytmu pracy serca. Wytwarzany w węźle impuls elektryczny rozpoczyna każde uderzenie. Impulsy powodują kurczenie się mięśni przedsionków oraz pompowanie krwi do komór. Przy prawidłowym funkcjonowaniu serce kurczy się rytmicznie. Rytm pracy serca jest jednak zmienny i zależny od wieku.  Najszybszy jest w okresie płodowym, później spada. U dorosłego człowieka prawidłowe tętno spoczynkowe wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę.

Rodzaje arytmii serca

Arytmie dzielimy na dwie podstawowe grupy.

Pierwsza z nich to nadkomorowe zaburzenia rytmu serca. Zalicza się do nich:

• trzepotanie przedsionków,
• migotanie przedsionków,
• częstoskurcze przedsionkowe, węzłowe, przedsionkowo-komorowe,
• dodatkowe pobudzenia nadkomorowe.

Zaburzenia nadkomorowe zazwyczaj diagnozuje się u osób, które nie mają dodatkowych chorób serca. W większości przypadków nie są one groźne dla życia. Na uwadze trzeba jednak mieć to, że nadkomorowe zaburzenia rytmu serca mogą negatywnie wpływać na zdrowie w przyszłości. 

Drugim typem zaburzeń rytmu serca są arytmie komorowe. Jej przykładem jest pojedyncze pobudzenia komorowe, częstoskurcze komorowe. Ten typ arytmii bezpośrednio zagraża życiu, ponieważ wywołuje zaburzenie hemodynamiczne. Osobom z arytmią komorową potrzebna jest natychmiastowa, specjalistyczna pomoc lekarska.

Arytmia serca: przyczyny

W większości przypadków zaburzenia rytmu serca wynikają z chorób towarzyszących układu sercowo-naczyniowego. Arytmie mogą się pojawić m.in. przy miażdżycy, nadciśnieniu tętniczym, chorobie zastawek serca, chorobie niedokrwiennej. Mogą też towarzyszyć cukrzycy, zaburzeniom pracy tarczycy, zespołowi WPW, nadciśnieniu, zakażeniom wirusowym, bakteryjnym i grzybiczym. Jako przyczyny arytmii wymienia się też nieprawidłowości w obrębie gospodarki elektrolitowej organizmu. Czynniki zwiększające ryzyko zaburzeń rytmu serca to natomiast:

• przewlekły stres,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• nadmiar kofeiny,
• hipokaliemia, hipomagnezemia,
• stosowanie niektórych leków.

Za bezpośrednią przyczynę arytmii uważa się nieprawidłowe pobudzenie serca do pracy. Do patologii dochodzi w węźle zatokowo-przedsionkowym lub układzie bodźco-przewodzącym. W ich obrębie może dojść do zaburzeń rytmiczności lub obniżenia częstotliwości tworzenia bodźców.

Lekarze zaznaczają, że u wielu osób trudno jednoznacznie ustalić przyczynę arytmii serca. W niektórych przypadkach niełatwo też postawić diagnozę, wynika to z tego, że u wielu chorych podczas wizyty nie pojawiają się objawy arytmii, które lekarz mógłby wychwycić. 

Arytmia serca: objawy

Medycyna zna wiele przypadków bezobjawowej arytmii. Wtedy symptomy zaburzeń rytmu serca nie występują, a do rozpoznania choroby dochodzi przypadkiem, np. podczas rutynowej wizyty u lekarza rodzinnego. Przy poważnych arytmiach chory może jednak odczuwać dokuczliwe dolegliwości. Im będą silniejsze, tym z groźniejszą postacią zaburzeń rytmu serca mamy do czynienia. Należy tutaj zaznaczyć, że objawy arytmii serca są kwestią bardzo indywidualną. Nie u wszystkich pacjentów występuje cały zestaw objawów. Najczęściej chorzy skarżą się na:

• uczucie, że serce bije zbyt wolno lub zbyt szybko,
• duszność, trudności z oddychaniem, uczucie dławienia,
• bóle wieńcowe,
• zasłabnięcia,
• utratę przytomności,
• zawroty głowy,
• lęk, niepokój,
• zaburzenia pamięci.

Obserwując u siebie niepokojące objawy, należy udać się do lekarza. Pierwszą konsultację może przeprowadzić lekarz rodzinny lub kardiolog. W przypadku, gdy zachodzi podejrzenie arytmii, konieczne jest wykonanie badania EKG. Jest bezbolesne i trwa do kilkunastu minut. Jego zadaniem jest wychwycenie nierównomiernego rytmu serca. 

Pacjentów, u których zachodzi podejrzenie występowania arytmii okresowych, lekarze kierują na EKG metodą Holtera. Badanie polega na monitorowaniu pracy serca przez dobę. W diagnostyce zaburzeń rytmu serca stosuje się też badania dodatkowe takie jak: poziomu elektrolitów, prześwietlenie klatki piersiowej, próby wysiłkowe, echokardiografię. Lekarz zobowiązany jest także do wykonania badań, które mają wykluczyć inne choroby wywołujące zaburzenia serca. Diagnostyka ma nie tylko potwierdzić występowanie objawów arytmii, lecz także określić jej stopień.

Kiedy zaburzenia rytmu serca są groźne?

Jedną z najgroźniejszych postaci arytmii serca są częstoskurcze, czyli bardzo szybki rytm serca. O częstoskurczu mówimy, jeśli rytm zatokowy utrzymuje się pomiędzy 100 a 200 skurczów na minutę. Znaczne przyspieszenie rytmu serca może wynikać ze stresu, podniecenia psychicznego, znacznego osłabienia organizmu, napięcia nerwowego układu współczulnego.  Przyczyny te mogą wywołać trudność z oddychaniem, zawroty głowy, bóle wieńcowe, skurcze serca, zasłabnięcia, uczucie dławienia, utratę przytomności.

Arytmia serca: leczenie

W przypadku łagodnej arytmii leczenie zazwyczaj ogranicza się do zmiany stylu życia na zdrowszy, szczególnie w zakresie aktywności fizycznej i diety oraz rozpoczęcie odpowiedniej suplementacji. Niektóre rodzaje zaburzeń rytmu serca oznacza wymagają inwazyjnych metod leczenia, np. wszczepienie kardiowertera/defibrylatora, przeprowadzenie kardiowersji. 

Arytmia serca: leki

W leczeniu farmakologicznym arytmii serca wykorzystuje się leki antyarytmiczne. Znaczącą rolę w leczeniu nadkomorowych i komorowych zaburzeń rytmu serca odgrywają też leki β adrenolityczne.

Arytmia serca: leczenie operacyjne

Ablacja to małoinwazyjny zabieg. W jego czasie przez tętnicę udową lub żyłę wprowadzana jest elektroda, która odnajduje miejsce odpowiedzialne za wystąpienie zmiany. Z pomocą prądu zmiennego o częstotliwości radiowej miejsce to jest nagrzewane do temperatury oscylującej w okolicach 55 stopni Celsjusza i niszczone. Serce w tym miejscu traci zdolność przewodzenia. Zabieg ablacji uważa się za stosunkowo bezpieczny i skuteczny. Pozytywne efekty przynosi u ok. 80% pacjentów.

W przypadku niektórych zaburzeń rytmu serca konieczne okazuje się wszczepienie kardiowertera lub defibrylatora. W niektórych przypadkach urządzenia muszą być wszczepione na stałe. Po ten sposób leczenia zaburzeń rytmu serca lekarze sięgają, kiedy zagrażają życiu.

Jeśli od dłuższego czasu cierpisz z powodu chorób przewlekłych Centrum Medycznego Synexus  zaprasza na cykl bezpłatnych konsultacji. Zapewniamy bezpłatne konsultacje lekarskie dla pacjentów z diagnozą niealkoholowego stłuszczenia wątroby czy gastroparezy cukrzycowej, szeroki zakres terapii, bezpłatne rutynowe badania, pomoc w transporcie do i z naszych przychodni oraz ubezpieczenie.

lek. Michał Dąbrowski