Choroba wieńcowa a cukrzyca – objawy, leczenie. Jakie występują zależności?

Zarówno choroba wieńcowa, jak i cukrzyca to poważne przypadłości, które dotykają coraz więcej osób. Lekarze już dziś określają je mianem nowych schorzeń cywilizacyjnych. Ich powszechność wynika przede wszystkim ze współczesnego stylu życia: braku ruchu, złej diety, niewłaściwej higieny, przewlekłego stresu. Jak pokazują statystyki, osoby, które cierpią na cukrzycę, są kilkukrotnie bardziej narażone na wystąpienie choroby wieńcowej. Cukrzyca znacząco podnosi ryzyko pojawienia się chorób związanych z układem sercowo-naczyniowym. Dlaczego tak się dzieje? Poznaj zależności na linii choroba wieńcowa-cukrzyca.

Choroba wieńcowa u chorych na cukrzycę

Choroba niedokrwienna serca jest ściśle powiązana z przedwczesnym rozwojem zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych. Wskazuje się, że niedokrwienie serca jest najczęstszym powikłaniem cukrzycy. Powiązanie tych chorób znacznie zwiększa ryzyko śmierci pacjentów. W przypadku mężczyzn zwiększa się ono niemal 2-3-krotnie. Jeszcze większe ryzyko zachodzi u kobiet i wynosi 3-5 krotność. Należy również napomnieć, że już na etapie diagnozowania cukrzycy typu 2. pojawiają się powikłania o charakterze miażdżycowym, w tym niedokrwienie mięśnia sercowego.

Choroba wieńcowa u diabetyków – dlaczego występuje?

Związek między cukrzycą a chorobami wieńcowymi można rozważać na kilku płaszczyznach. Po pierwsze, trzeba mieć na uwadze to, że obie choroby mają wspólne przyczyny. Zalicza się do nich m.in. nieodpowiednią dietę, brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia. Zarówno cukrzyca, jak i choroba wieńcowa mogą też być wynikiem uwarunkowań genetycznych. Aby jednak poznać odpowiedź, dlaczego choroba niedokrwienna serca występuje u diabetyków i jest dla nich groźniejsza, trzeba poznać istotę tej pierwszej. 

Jakie są objawy choroby wieńcowej?

Choroba wieńcowa serca jest permanentnie utrzymującym się stanem, w którym mięsień serca otrzymuje mniej tlenu, niż jest to wymagane. Deficyt tlenu może wynikać z wielu przyczyn, często występują wszystkie jednocześnie. Jako przyczyny braku wystarczającej ilości tlenu wymienia się:

• gwałtowny wzrost zapotrzebowania na tlen pojawiający się po intensywnym wysiłku fizycznym, 
• spadek objętości krwi przepływającej przez naczynia wieńcowe, co wynika ze zmniejszenia średnicy blaszki miażdżycowej, 
• zbyt niskie ciśnienie krwi, uniemożliwiające skuteczne przenikanie tlenu z naczyń włosowatych do tkanek,
• zbyt mała liczba lub objętość krwinek czerwonych, czyli niewystarczająca ilość hemoglobiny, która jest niezbędna do przenoszenia tlenu z płuc do tkanek,
• utrudniony transport tlenu z powietrza do krwi w płucach.

Wszystko to objawia się przede wszystkim bólem w klatce piersiowej. Powoduje on wrażenie silnego ucisku, określanego również jako piekący. Ból może się pojawić w wielu różnych sytuacjach, a szczególnie tych stresowych, w momentach większego wysiłku czy też pod wpływem zimniejszego powietrza. Zdarza się, że odczucia bólowe promieniują w okolice szyi, ramion, a nawet żuchwy. Warto dodać, że czasami w przebiegu choroby wieńcowej nie występuje ból zamostkowy. Jako objawy niedokrwienia serca wymienia się także duszności, omdlenia oraz nudności i wymioty. Kiedy te symptomy występują, mamy do czynienia z tak zwaną maską dławicy piersiowej.

Przyczyny choroby wieńcowej

Choroba niedokrwienna serca w zdecydowanej większości przypadków jest efektem miażdżycy naczyń wieńcowych. W ścianach tych naczyń gromadzą się tak zwane blaszki miażdżycowe, które powodują ich zwężenie. Wynikiem zwężania naczyń jest ograniczony dopływ krwi do serca.

Zwężenie naczyń krwionośnych może być również spowodowane przez szereg innych chorób, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, kiła czy infekcyjne zapalenie wsierdzia. Dodatkowo na zwiększenie ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej wpływają wiek (szczególnie po 45. roku życia u mężczyzn i po ukończeniu 55. lat u kobiet) oraz płeć (częściej dotyczy mężczyzn). Oprócz tego ryzyko wystąpienia tej choroby jest większe u osób, które palą papierosy, zarówno czynnie, jak i biernie, otyłych (szczególnie otyłość brzuszna), cierpiących na nadciśnienie, a także cukrzycę typu 2.

Przewlekła i ostra choroba niedokrwienna serca

Choroba wieńcowa może występować pod dwiema różnymi postaciami: przewlekłej lub ostrej. Postać przewlekła jest dokuczliwa, podczas nagłego wysiłku fizycznego trwającego przez dłuższy czas. Ból w klatce piersiowej zazwyczaj ustępuje po kilkuminutowym odpoczynku.

Z czasem choroba niedokrwienna serca z postaci przewlekłej może przejść w tak zwaną ostrą fazę. Wtedy nawet niewielka codzienna aktywność, np. wejście po schodach lub przejście pieszo kilkuset metrów, może okazać się zbyt dużym wysiłkiem i wywołać ból w klatce. Zdarza się, że ostra choroba wieńcowa objawia się także w nocy, czyli w czasie spoczynku. W ostrej fazie ból nie ustępuje już tak szybko, jak w przypadku choroby przewlekłej i może trwać znacznie dłużej.

Diagnostyka choroby wieńcowej

Przed postawieniem diagnozy konieczne jest wykonanie badań dodatkowych oraz przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z pacjentem. Podczas wizyty w gabinecie lekarskim, zlecane są najczęściej: EKG oraz echo serca. Lekarz może skierować pacjenta również na koronarografię, by zobrazować tętnice wieńcowe. Pojawienie się jakichkolwiek objawów, np. duszności czy też kołatania serca, należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem.

W jaki sposób leczy się chorobę wieńcową?

Specjaliści podkreślają, że leczenie choroby niedokrwiennej serca polega głównie na jej zapobieganiu. Chodzi tutaj przede wszystkim o prowadzenie zdrowego trybu życia, zbilansowanej diety z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych, a także regularny sen i minimalizowanie sytuacji stresowych. Wskazane jest także unikanie palenia papierosów oraz innych wyrobów tytoniowych i ograniczenie spożywania alkoholu.

W przypadku wystąpienia choroby wieńcowej przeprowadzane jest leczenie farmakologiczne a czasami bardziej inwazyjne sposoby, np. wszczepienie by-passów.

Choroba niedokrwienna serca a dieta

Osobom z chorobą wieńcową zaleca się spożywanie dużej ilości pełnoziarnistych produktów zbożowych, takich jak kasze czy płatki, oraz ograniczenie nabiału tylko do produktów niskotłuszczowych, czyli chudego sera i niskoprocentowego mleka. Tłuste mięso należy zamienić na chudy drób, a sól ograniczyć do minimum. Oprócz tego trzeba pamiętać o regularnym spożywaniu kilku porcji warzyw dziennie.

Bezwzględnie należy unikać żywności mocno przetworzonej, do której zaliczają się np. gotowe dania i sosy oraz fast foody. Jest ona bardzo bogata w tłuszcze trans, których w przypadku choroby wieńcowej trzeba szczególnie unikać. Powinno się włączyć do diety wartościowe źródła białka, takie jak strączki lub ryby morskie. Dobrze jest wybierać zdrowe tłuszcze w postaci oliwy z oliwek czy też oleju lnianego.

Po konsultacji z lekarzem warto zadbać również o ruch jednak taki, który nie przeforsuje organizmu.

Dlaczego niedokrwienie serca i zawał są groźniejsze dla chorych na cukrzycę?

Leczenie choroby niedokrwiennej serca nie jest łatwe, szczególnie jeśli występuje ze schorzeniami współistniejącymi. W takich przypadkach konieczne jest zrozumienie przez chorego istoty choroby, akceptacja stanu zdrowia i ścisła współpraca z lekarzami. Pacjent musi być przygotowany nie tylko na regularne zażywanie leków, lecz także zmianę stylu życia. Takie modyfikacje są konieczne, kiedy chorobie niedokrwiennej serca towarzyszy cukrzyca. Zaniechanie leczenia i niestosowanie się do wskazówek lekarza może skończyć się bardzo źle. Dlaczego? U diabetyków poziom cukru we krwi jest dużo wyższy niż przewidują normy. Jego nadwyżki razem z krwią są dostarczane do wszystkich narządów ciała (w tym serca). Zbyt wysoki poziom glukozy może doprowadzić do tzw. stresu oksydacyjnego, który uszkadza błony naczyń i nerwów. Te zaczynają się przebudowywać, a uszkodzone nerwy nie przeprowadzają sygnałów bólowych. W efekcie zawał serca może wystąpić dużo szybciej niż u osób, u których cukier jest w tzw. normie. Co jeszcze bardziej niebezpieczne, osoby chorujące na cukrzycę mogą nawet nie zdawać sobie sprawy ze zbliżającego się zawału. To efekt uszkodzenie nerwów i braku bólu – na wczesnych etapach choroby wieńcowej oraz w czasie samego zwału. 

Lek. Michał Dąbrowski