Kaszel – przyczyny, rodzaje, leczenie

Kaszel to dolegliwość, z którą do czynienia miał każdy. Nie jest chorobą, ale objawem. Zazwyczaj towarzyszy przeziębieniu lub grypie, ale może być też symptomem poważnej choroby. W większości przypadków kaszel znika po kilku dniach, może się jednak zdarzyć, że utrzymuje się przez wiele tygodni, a nawet miesięcy. Jakie są przyczyny przewlekłego kaszlu? Jak go leczyć?

UWAGA! Rozszerzamy ofertę badań, o badania związane z wirusem RSV. Udział w badaniach nie wiążę się z żadną opłatą. Więcej pod linkiem >> przychodniasynexus.pl/badania/wirusrsv/

Czym jest kaszel?

Kaszel pojawia się niespodziewanie. Jest jednym z objawów podrażnienia układu oddechowego i podstawowym odruchem obronnym organizmu. Kaszel jest odruchem bezwarunkowym. Wyzwala się poprzez pobudzanie punktów kaszlowych, które znajdują się w oskrzelach, tchawicy, krtani i nosogardzieli. Odruch kaszlu może być też wywołany przez impulsy wywodzące się z tkanki płucnej, opłucnej, przepony, przewodu słuchowego zewnętrznego lub jamy brzusznej. Stąd też wiele osób skarży się na ból brzucha od kaszlu, ból przepony przy kaszlu czy kaszlowy ból głowy.

W przypadku, gdy kaszel towarzyszy przeziębieniu i grypie, i znika po kilku dniach, nie jest powodem do niepokoju. Problem pojawia się, jednak kiedy odruch kaszlowy utrzymuje się przez dłuższy czas. Kaszel chroniczny może mieć wiele przyczyn.

Rodzaje kaszlu

Medycyna wyróżnia kilka rodzajów kaszlu. Ustalenie jego typu jest bardzo ważne, ponieważ pomaga wykryć przyczynę występowania odruchu kaszlowego. Podstawowy podział jest oparty na długości trwania dolegliwości. Mówimy więc o kaszlu ostrym, podostrym oraz przewlekłym. Ostry kaszel trwa nie dłużej niż 3 tygodnie. To właśnie on towarzyszy przeziębieniu, zapaleniu płuc czy przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Kaszel podostry to natomiast ten występujący od 3 do 8 tygodni. W przypadku, gdy odruch kaszlowy utrzymuje się powyżej 8 tygodni, można mówić o kaszlu chronicznym. Utrzymujący się kaszel może wynikać zarówno z chorób układu oddechowego, jak i schorzeń powiązanych z innymi układami w organizmie.

Kaszel mokry i suchy

Kolejnym podziałem kaszlu jest ten mówiący o kaszlu mokrym i suchym. Dzięki temu pierwszemu możliwe jest usunięcie z dróg oddechowych nagromadzonej wydzieliny oskrzelowej. Stąd też kaszel mokry często jest nazywany tym produktywnym. Chrypka i mokry kaszel pozwalają więc uniknąć powikłań po przeziębieniu. Jeśli jednak występuje długotrwały kaszel po przeziębieniu, to należy go leczyć. Kuracja przy kaszlu produktywnym obejmuje leki w kapsułkach lub syropie, które rozrzedzają wydzielinę i ułatwiają jej odkrztuszanie.

Duszności i kaszel suchy to natomiast objaw, który nie przynosi żadnych korzyści, a wręcz może być niebezpieczny dla zdrowia. Ten typ kaszlu może doprowadzić do omdlenia czy pękania naczyń krwionośnych w tkance dróg oddechowych. Suchy kaszel i katar często występują na początku infekcji dróg oddechowych.

Przewlekły kaszel: przyczyny ze strony układu oddechowego

Przyczyny przewlekłego kaszlu u dorosłych to bardzo często choroby układu oddechowego. 

• Przewlekła obturacyjna choroba płuc – w jej przypadku pojawia się chrypka i mokry kaszel; objawy nasilają się rano; POChP jest poważnym schorzeniem, które sukcesywnie pogarsza wydolność układu oddechowego; leczenie to przede wszystkim zatrzymanie progresji choroby.
• Przewlekły nieżyt oskrzeli – objawem choroby jest kaszel produktywny oraz okresowa duszność; symptomy występują głównie rano.
• Astma oskrzelowa – przy schorzeniu pojawia się uciążliwy kaszel napadowy; nagły kaszel wynika z ekspozycji układu oddechowego na antygeny.
• Rozstrzenie oskrzeli – w przebiegu tej choroby dochodzi do uszkodzenia ścian oskrzeli; podstawowym objawem schorzenia jest przewlekły kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny.
• Rak płuc – podejrzenie nowotworu płuc zachodzi, jeśli pojawia się chroniczny kaszel z odkrztuszaniem krwi; objawom towarzyszy niewyjaśnione chudnięcie, osłabienie, duszność, bóle w klatce piersiowej.
• Wady genetyczne układu oddechowego – w ich przypadku chroniczny kaszel pojawia się już u najmłodszych dzieci; może świadczyć o takich chorobach, jak przetoka przełykowo-tchawicza, laryngomalacja, rozszczep krtani, ring naczyniowy; często w przypadku wad wrodzonych konieczne jest leczenie operacyjne.
• Przewlekłe zapalenie zatok – katar i kaszel, a dodatkowo drapanie w gardle to objawy zapalenia zatok; chroniczny kaszel przy zatokach pojawia się na skutek uszkodzenia dróg oddechowych przez wydzielinę z zatok, która spływa po tylnej ścianie gardła.

Wirus wywołujący choroby płuc?

Część  chorób wywołujących kaszel związana jest z  rozprzestrzenianiem się wirusów drogą inhalacyjną lub kropelkową. Najczęściej zarażamy się od osób, które kichnęły lub kaszlnęły, znajdując się w niewielkiej odległości od nas. Jeśli nie zasłoniły przy tym ust, nastąpił rozbryzg mikrodrobinek śliny lub wydzieliny z jamy nosowej, w której znajdują się patogeny. Wdychając je razem z powietrzem, inne osoby stają się nowymi nosicielami danego drobnoustroju.

Jednym z wirusów atakującym drogi oddechowe jest wirus RSV (Syncytialny wirus oddechowy). Jest to powszechnie występujący i bardzo zakaźny wirus, który zwykle wywołuje łagodne objawy przypominające grypę. Pomimo iż wiele osób wraca do zdrowia po jednym lub dwóch tygodniach, wirus ten może być niezwykle groźny dla niemowląt i osób w starszym wieku, a w szczególności u osób z chorobami serca lub płuc, takimi jak POChP, astma, niewydolność serca, czy u osób z osłabionym układem immunologicznym.  Szacuje się, że wirus RSV powoduje około 360 000 hospitalizacji i 24 000 zgonów u osób w wieku powyżej 60 lat w krajach rozwijających się. Brak sprawdzonego lekarstwa na RSV, pokazuje jak ważne są badania kliniczne, które mogą pomóc w jego znalezieniu.

Jakie są pozostałe przyczyny kaszlu?

Przyczyny przewlekłego kaszlu mogą być bardzo różne. Powód kaszlu chronicznego często jest mniej oczywisty niż może się wydawać. Co ważne, w wielu przypadkach przewlekłego kaszlu nie da się wyleczyć standardowymi farmaceutykami. Jako przyczyny nawracającego kaszlu u dorosłych wskazuje się:

• refluks żołądkowo-przełykowy, czyli zgagę; dolegliwość powoduje cofanie się treści żołądka, co skutkuje świszczącym oddechem i odruchem kaszlowym; jest wynikiem podrażnienia przez kwas żołądkowy strun głosowych;
• alergie na pyłki lub inne substancje występujące w powietrzu;
• kaszel po infekcji wirusowej – mówi się o nim, jeśli mokry kaszel po infekcji utrzymuje się dłużej niż kilkanaście dni; jest wywoływany zaciskiem gładkiej tkanki mięśniowej, co sprawia, że wydzielina znajduje się w niewłaściwym miejscu; podrażnienie tkanki wywołuje odruch kaszlu;
• zażywanie leków na nadciśnienie tętnicze – pokasływanie może być wywołane lekami, które utrudniają działanie histaminy w organizmie; ta substancja odpowiada za wykształcanie się reakcji alergicznej; częsty kaszel może pojawić się, nawet jeśli leki zażywa się krótko; czasem ten objaw ujawnia się dopiero po kilku miesiącach od rozpoczęcia kuracji farmaceutykami;
• przyjmowanie beta–blokerów – znajdują się m.in. w lekach na jaskrę i choroby wieńcowe; skutkiem ubocznym ich przyjmowania jest m.in. chroniczny kaszel i problemy z oddychaniem;
• złą jakość powietrza – chroniczny kaszel to dolegliwość coraz częściej diagnozowana u mieszkańców dużych miast; smog powoduje, że są bardziej narażani na reakcje alergiczne oraz podrażnienia układu oddechowego;
• krztusiec – w ostatnich latach obserwuje się zwiększoną liczbę zachorowań na to schorzenie; chorobę charakteryzuje suchy kaszel i duszności; kaszel przy krztuścu często prowadzi do wymiotów; z racji tego, że może wywołać poważne powikłania, jego leczenie powinno się rozpocząć jak najszybciej;
• choroby serca – chroniczny kaszel może wywołać m.in. niewydolność serca; obok kaszlu pojawiają się też duszności i obniżona tolerancja na wysiłek; objawy nasilają się głównie w nocy; kaszel podczas leżenia pojawia się także w ciągu dnia, w czasie odpoczynku; warto pamiętać, że na linii kaszel a choroby serca zachodzi duże powiązanie; kaszel chroniczny pojawia się przy wielu schorzeniach układu sercowego.

Jako inne przyczyny kaszlu chronicznego medycyna wskazuje przebyte zakażenia, gruźlicę, stany chorobowe powodujące zmiany w obrębie drzewa oskrzelowego, choroby śródmiąższowe płuc, choroby zapalne przewodu pokarmowego, zmiany w śródpiersiu, schorzenia laryngologiczne, choroby tarczycy, choroby tkanki łącznej.

Kaszel nerwicowy – czym jest i jak go rozpoznać?

Kaszel chroniczny to również ten nerwicowy. Bardzo trudno go rozpoznać i zdiagnozować. Może mieć różne nasilenie. U niektórych osób objawia się lekkim pokasływaniem i odchrząkiwaniem, u innych jest męczącym odruchem kaszlowym. Kaszel ze stresu trudno zdiagnozować, ponieważ nie ma żadnych badań mogących potwierdzić jego występowanie. Oznacza to, że na początku trzeba wykluczyć wszystkie symptomy innych chorób mogących towarzyszyć kaszlowi chronicznemu. Dopiero gdy lekarz upewni się, że suchy kaszel i duszności nie wynikają z infekcji wirusowych, alergii, chorób płuc czy serca, to za przyczynę kaszlu uznaje się stres.

Podejrzenie kaszlu nerwicowego zachodzi, gdy jest suchy, pojawia się w przebiegu nerwicy lękowej, przewlekłego stresu, w obliczu problemów osobistych/zawodowych, zaburzeń osobowości. Zależność na linii kaszel a nerwica zachodzi zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Może pojawić się w każdym wieku. Kaszel bez innych objawów, czyli ten nerwicowy, nie jest leczony farmaceutykami. Podstawą kuracji jest psychoterapia, która ma uświadomić źródła problemu. Jako wspomagające formy leczenia kaszlu ze stresu wymienia się aktywność fizyczną, relaks, dużo odpoczynku. W porozumieniu z lekarzem można również zażywać ziołowe tabletki uspokajające.

Nawracający kaszel – jak go leczyć?

Leczenie nawracającego kaszlu jest warunkowane przyczyną, która go powoduje. Może się więc zdarzyć, że pacjent musi zażywać leki na alergię czy astmę oskrzelową. W niektórych przypadkach konieczny jest natomiast zabieg czyszczący zatoki przynosowe czy wycięcie przerośniętego migdałka. Zazwyczaj jednak kaszel chroniczny mija, jeśli odstawi się zażywane leki lub zmieni na inne, które nie dają takich efektów ubocznych.  

Domowe sposoby na długo utrzymujący się kaszel

Domowymi sposobami można jedynie łagodzić objawy kaszlu chronicznego. W zminimalizowaniu jego natężenia pomagają tabletki, syropy, sól morska i inhalacje. Jako polecane rozwiązania wskazuje się także syrop z cebuli, syrop z młodych pędów sosny napar z mleka, masła, czosnku i cukru. Wiele osób stosuje też siemię na kaszel. Warto jednak pamiętać, że przewlekły kaszel wymaga konsultacji lekarskiej i rozpoczęcia specjalistycznego leczenia.

W Synexus cały czas trwają prace nad neutralizacją wirusa RSV i ograniczeniem jego rozprzestrzeniania się. Jeśli chcesz wspomóc te działania, możesz już dzisiaj odwiedzić jedną z przychodni lub sprawdzić teraz czy możesz wziąć udział w badaniach pod linkiem >> przychodniasynexus.pl/badania/wirusrsv/

_____________________________________

Opracowane przez zespół Synexus