Dieta w cukrzycy typu 1 – jadłospis, leczenie dietą

Cukrzyca typu 1., stanowiąca 10% wszystkich typów tej choroby, zwana jest też cukrzycą insulinozależną. To przewlekła dolegliwość, której autoimmunologiczny proces prowadzi do niszczenia komórek ß wysp trzustkowych, odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Nieleczona cukrzyca typu 1. może mieć bardzo poważne skutki – najpierw oczywiście prowadzi do niewydolności trzustki i braku produkcji istotnej dla organizmu insuliny. Jeśli ilość insuliny zostanie nagle zahamowana, wówczas poziom cukru wzrasta, a to z kolei prowadzi dalej do tzw. cukrzycowej kwasicy ketonowej, mogącej doprowadzić do znacznego uszczerbku na zdrowiu, a nawet śmierci pacjenta. Wśród skutków tej przewlekłej choroby można wskazać: uszkodzenie naczyń krwionośnych, uszkodzenie nerwów, problemy z widzeniem, choroby serca czy niewydolność nerek. Choć ta choroba może rozwijać się w każdym wieku, najczęściej jest diagnozowana u dzieci i młodzieży. Cukrzyca typu 1. wymaga nie tylko leczenia farmakologicznego, lecz także odpowiedniego odżywiania się.

Cukrzyca typu 1 – przyczyny

Pierwsze objawy cukrzycy dają się zauważyć zwykle między 10. a 15. rokiem życia chorego, a szczególnie wysoki poziom zachorowalności zauważa się u osób do 30. roku życia. W zdrowym organizmie błona komórkowa jest nieprzepuszczalna dla glukozy, a komórki beta trzustki wytwarzają insulinę, której zadaniem jest dostarczenie do komórki glukozy, głównego źródła energii dla organizmu. Insulina jest hormonem anabolicznym, który odpowiada za prawidłowy metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek. Jeśli organizm jest dotknięty cukrzycą typu 1., komórki insuliny są niszczone, a z tego wynikają już bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Do ujawnienia się choroby dochodzi zwykle, gdy zniszczeniu ulegnie około 90% komórek produkujących insulinę. Wysoki poziom glukozy we krwi utrzymujący się przez dłuższy czas niesie za sobą poważne konsekwencje – prowadzi do uszkodzenia, zaburzeń czynności i niewydolności wielu narządów, takich jak oczy, nerki, nerwy, serce i naczynia krwionośne. 

Z kolei głównym czynnikiem środowiskowym wywołującym cukrzycę typu 1. są najprawdopodobniej infekcje wirusowe. Gdy organizm zaczyna walczyć z atakującymi go wirusami, produkuje białko zwane interferonem 1, a ono z kolei uaktywnia geny odpowiedzialne za rozwój cukrzycy typu 1. Wiele infekcji wirusowych nie wywołuje żadnych objawów, jednak niektóre z nich bywają bardzo niebezpieczne, gdyż doprowadzają do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, porażenia, a także zapalenia mięśnia sercowego. 

Cukrzyca typu 1 – objawy

Wśród objawów cukrzycy typu 1. wyróżniamy symptomy klasyczne – typowe w przypadku tej jednostki chorobowej, a także mniej oczywiste, które mogą zwiastować zupełnie inną dolegliwość, aczkolwiek często towarzyszą również cukrzycy typu 1. Objawy klasyczne to m.in. wzmożone pragnienie, potrzeba częstego oddawania moczu, spadek masy ciała, infekcje okolic sromu, napletka, zapalenie pieluszkowe u niemowląt, wciąż narastające poczucie osłabienia, senności i zmęczenia. Chorzy na cukrzycę mogą mieć także problemy z widzeniem (zaburzenia ostrości), a w zaawansowanym stadium choroby z ust diabetyka wydobywa się zapach acetonu. Wśród objawów mniej typowych wymienia się: raz zwiększenie apetytu, a raz jego brak, tendencje do powstawania zaczerwienień na twarzy, odwodnienie, kłopoty z gojeniem się ran, przyśpieszony i pogłębiony oddech. Przy cukrzycy typu 1. pacjent cierpi częściej niż zwykle na zapalenie gardła, bóle brzucha i nudności.

Cukrzyca typu 1 – diagnoza i leczenie

Podstawowym elementem w diagnostyce cukrzycy typu 1. są badania laboratoryjne. Badania polegają na oznaczeniu poziomu glukozy, elektrolitów, insuliny, hemoglobiny glikowanej oraz związku powstającego razem z insuliną – peptydu C. 

Jeżeli wystąpi  podejrzenie, że choroba rozwinęła się w wyniku procesu autoimmunizacyjnego, oznacza się także przeciwciała. Warto wspomnieć, że obecność przeciwciał nie zawsze jest równoznaczna z  problemami cukrzycowymi, jednak dzięki nim można oszacować ryzyko zachorowania. Leczenie cukrzycy typu 1. opiera się na analogiach insulin uzyskuje się na drodze inżynierii genetycznej po dokonaniu małych zmian w budowie ludzkiej insuliny. Analogi insulin dzieli się na te szybko działające, tj. aspart, insulina glulizynowa czy lispro oraz długo działające (degludec, detemir i glargine).

Cukrzyca typu 1 – dieta

U diabetyków kluczową sprawą jest także dieta. Powinna zawierać produkty o niskim indeksie glikemicznym, a posiłki muszą być przyjmowane w mniejszych porcjach. W jadłospisie powinny dominować warzywa i chude mięso (drób, wołowina i cielęcina), ponadto zaleca się jajka (gotowane lub smażone bez dodatku tłuszczu) oraz ryby. Wskazanym sposobem przygotowania potraw jest gotowanie tradycyjne (w wodzie) lub na parze oraz pieczenie w folii aluminiowej. Posiłki należy spożywać o stałych porach, w regularnych odstępach czasu, zresztą dotyczy to nie tylko diabetyków. Zwykle są to trzy główne posiłki oraz dwa mniejsze. Właściwe dla cukrzyka menu powinno opierać się na warzywach – dodajemy je do każdego z posiłków. Mogą być podawane zarówno na surowo – papryka, ogórek, pomidor, sałata, cukinia, jak i mogą być przygotowane na parze czy grillowane. Warzywa jako dodatek do posiłku obniżają jego indeks glikemiczny, są sycące, a jednocześnie niskokaloryczne. Diabetyk powinien uważać na mleko, ponieważ zawiera laktozę, podwyższającą bardzo mocno poziom cukru we krwi u niektórych osób. Zgodnie z zaleceniami diabetycy mogą spożywać do 300 g owoców na dobę, najlepiej podzielonych na 2–3 porcje. Owoce ze względu na zawartość fruktozy mogą szybko podnieść poziom cukru we krwi, dlatego też warto z nimi uważać. Dla diabetyka rzecz jasna cukier jest najgroźniejszy, dlatego została opracowana specjalna linia słodyczy dla cukrzyków, które nie zawierają sacharozy. Ale i tu jest pułapka. Niestety te „zdrowe” słodycze często zawierają szkodliwy dla zdrowia utwardzany tłuszcz roślinny, dlatego i do nich należy podchodzić z ostrożnością. Czasami lepiej sięgnąć po tradycyjne słodkości, ale z umiarem, niż objadać się łakociami dla diabetyków.

Cukrzyca typu 1 – przykładowy jadłospis

Pierwsze śniadanie

• Dwie kromki chleba żytniego pełnoziarnistego, posmarowanego miękkim tłuszczem jadalnym.
• Sałatka: np. kawałki upieczonego drobiu z ziołami, sałata lodowa, kilka krążków papryki czerwonej, sok z cytryny, 1 łyżeczka oleju rzepakowego, natka pietruszki.
• Jogurt naturalny o niskiej zawartości tłuszczu.
• Pomarańcza lub inny owoc cytrusowy (także inne owoce np. agrest, ananasy, arbuzy, borówki, czarne jagody, grejpfruty, jeżyny,maliny, mandarynki, porzeczki – białe i czerwone, poziomki, truskawki, żurawina).
• Herbata.

Drugie śniadanie

• Kanapka: kromka chleba żytniego pełnoziarnistego, posmarowanego miękkim tłuszczem jadalnym (5 g), plasterki udka indyka pieczonego z ziołami w piekarniku.
• Kefir (3/4 szklanki, ok. 150 ml).
• Woda mineralna niskosodowa.

Obiad

• Zupa jarzynowa: włoszczyzna (50 g), ziemniaki (70 g), tymianek, zabielona jogurtem o zawartości tłuszczu 1% (3 łyżki, 45 ml).
• Mięso wieprzowe pieczone w rękawie foliowym: natarte olejem rzepakowym, czosnkiem, estragonem.
• Kasza gryczana lub jaglana (30 g przed gotowaniem).
• Surówka: kapusta czerwona (100 g), jabłko (1/2 małej sztuki, 50 g), ocet z czerwonego wina, olej rzepakowy (1 łyżeczka, 5 g).
• Woda mineralna niskosodowa.

Podwieczorek

• Sałatka owocowo-warzywna (szpinak świeży w liściach 100 g, pomidorki koktajlowe 120 g (ok 6-7 szt), awokado 140 g (1 sztuka), słonecznik, nasiona łuskane 10g (1 łyżka), oliwa z oliwek 5g (0,5 łyżki), sok z cytryny 10g (1 łyżka), sól niskosodowa, pieprz, oregano. 
• Woda mineralna niskosodowa.

Kolacja

• Kanapka: kromka chleba żytniego pełnoziarnistego posmarowana miękkim tłuszczem jadalnym.
• Surówka: pomidor, papryka żółta, groszek zielony (30 g), jajko (1/4 sztuki), cebula czerwona, oliwa z oliwek (2 łyżeczki, 10 g).
• Kefir o niskiej zawartości tłuszczu. 
• Herbata ułatwiająca zasypianie.

Badania kliniczne prowadzone przez Centrum Medyczne Synexus pozwalają na opracowanie nowych leków i terapii. Pacjenci zmagający się z cukrzycą typu 2. i problemami kardiologicznymi mogą skorzystać z konsultacji ze specjalistą, bezpłatnego badania wątroby wykonanego na urządzeniu Fibroscan®, a także otrzymać pakiet badań krwi. Szczegóły dotyczące aktualnie prowadzonych badań i konsultacji znajdą Państwo na stronie Synexus. 

lek. Michał Dąbrowski