Hemoglobina glikowana – normy. Jak obniżyć jej poziom?
Hemoglobina glikowana jest retrospektywnym wskaźnikiem stężenia glukozy we krwi, który pozwala ocenić skuteczność leczenia cukrzyków, choć nie tylko. Do określenia jej stężenia wykonuje się badanie HbA1c z jednorazowo pobranej próbki krwi z żyły łokciowej. Kiedy poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c przekracza 7%, konieczne jest wyrównanie cukrzycy.
Co to jest hemoglobina glikowana?
Hemoglobina glikowana (Hb1Ac) powstaje w procesie glikacji globiny, polegającym na łączeniu się glukozy z hemoglobiną. Wysokie stężenie Hb1Ac jest typowe dla osób ze zwiększonym stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemią). Ponieważ proces łączenia się glukozy z hemoglobiną trwa około 120 dni, uzyskany poziom hemoglobiny glikowanej obrazuje średnie glikemie z ostatnich 2-3 miesięcy. To dlatego HbA1c nazywa się wskaźnikiem retrospektywnym.
Badanie Hb1Ac jest bardzo ważne w diagnostyce i leczeniu cukrzycy, ponieważ pozwala określić, na ile dana terapia jest skuteczna i na tej podstawie zadecydować o dalszym postępowaniu. Ponadto to sposób na oszacowanie ryzyka powikłań cukrzycy, a więc także zapobieganie ich wystąpieniu.
Jakie są normy hemoglobiny glikowanej?
Hemoglobina glikowana normy Hb1Ac:
- poniżej 8% (64 mmol/mol) – osoby starsze, seniorzy chorujący na cukrzycę od ponad 20 lat, z powikłaniami cukrzycowymi i innymi chorobami współistniejącymi;
- poniżej 7% ( 53 mmol/mol) – większość cukrzyków;
- poniżej 6,5% (48 mmol/mol) – osoby dorosłe z cukrzycą typu 1 i krótkotrwałą cukrzycą typu 2, a także dzieci i młodzież z cukrzycą;
- poniżej 6,5% (48 mmol/mol) – ciężarne w I trymestrze i kobiety z cukrzycą przedciążową starające się o dziecko;
- poniżej 6% (42 mmol/mol) – ciężarne w II i III trymestrze;
- 4%-6% – osoby niechorujące na cukrzycę.
Zdaniem ekspertów z Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) ogólnym celem leczenia cukrzycy jest utrzymanie poziomu hemoglobiny glikowanej HbA1c poniżej 7%. To pozwala na dobre wyrównanie gospodarki węglowodanowej w cukrzycy i uniknięcia dalekich powikłań typowych dla tego schorzenia.
Chociaż w Polsce badania Hb1Ac nie stosuje się w rozpoznaniu cukrzycy, w wielu państwach europejskich jest to standardem. Również Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ADA) uznaje hemoglobinę glikowaną Hb1Ac za kryterium diagnostyczne, traktując wynik powyżej 6,5% jako wskazanie do rozpoznania cukrzycy.
Jak intrepretować wynik HbA1c?
Przekroczenie normy hemoglobiny glikowanej dla cukrzyków oznacza zwiększenie ryzyka wystąpienia powikłań hiperglikemii. Dziś mamy pewność, że im wyższy wynik HbA1c, tym większe prawdopodobieństwo konsekwencji cukrzycy, oznaczających pogorszenie stanu zdrowia. Mając to na uwadze, staje się jasne, jak ważne jest przestrzeganie obranej strategii terapeutycznej i regularne monitorowanie jej skuteczności z pomocą badania HbA1c.
Wyniki badania hemoglobiny glikowanej nie zawsze są miarodajne. Na obniżenie stężenia HbA1c mogą wpływać schorzenia, które prowadzą do skrócenia życia czerwonych krwinek, takie jak niedokrwistość hemolityczna. Zaniżony wynik tego badania bywa też skutkiem za wysokiego poziomu witamin C i E w organizmie, które zaburzają proces glikacji. Z kolei nieprawidłowo podwyższona hemoglobina glikowana wynika często z niedokrwistości niedoborowych, czego przyczyną są deficyty żelaza, kwasu foliowego i innych witamin z grupy B. Wyższy poziom cukru we krwi może być ponadto wynikiem długotrwałego stresu. Wytwarzane pod jego wpływem hormony – kortyzol i adrenalina – działają podobnie do insuliny, przez co mogą doprowadzić do hiperglikemii.
Hemoglobina glikowana – wyniki powyżej normy. Co robić?
Mimo ryzyka błędu, podwyższona hemoglobina glikowana zawsze jest sygnałem alarmowym. Przekroczenie normy HbA1c oznacza konieczność wyrównania cukrzycy. Aby obniżyć poziom glukozy we krwi, warto:
- pić większe ilości wody,
- spożywać wyłącznie te produkty spożywcze, które mają niski lub średni indeks glikemiczny,
- jeść często, ale małe posiłki,
- zwiększyć zakres aktywności fizycznej (już 15 minut marszu dziennie może przynieść oczekiwaną poprawę).
Sposobem na wyrównanie gospodarki węglowodanowej może okazać się spożywanie produktów roślinnych o działaniu hipoglikemizującym. Ekstrakt liści z morwy białej, młody jęczmień czy spirulina, choć nie mają skuteczności potwierdzonej naukowo, uchodzą za bardzo pomocne w obniżaniu poziomu cukru we krwi.
Ponieważ wysoka hemoglobina glikowana może wskazywać na nieskuteczność stosowanego leczenia, po niekorzystnym wyniku HbA1c konieczna jest konsultacja diabetologiczna. Być może niezbędna jest zmiana dawki leku bądź inne zastosowanie innych rozwiązań. Wizytę kontrolną można odbyć w Centrum Medycznym Synexus, gdzie dla pacjentów ze zdiagnozowaną gastroparezą cukrzycową przygotowane są bezpłatne pakiety badań.
Na koniec warto zaznaczyć, że podwyższone stężenie hemoglobiny glikowanej, wskazujące na niewyrównaną cukrzycę, jest wskazaniem do częstego monitorowania poziomu HbA1c. Przy dobrych wynikach badanie powtarza się co roku, przy nieprawidłowych raz na kwartał.
Lek. Michał Dąbrowski