Glukoza we krwi – normy, badanie glukozy w surowicy

Hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi, może świadczyć o utajonej cukrzycy u pacjenta. Badanie glukozy wykonuje się również u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą, aby monitorować jej przebieg i dostosowywać terapię do aktualnego stanu zdrowia chorego. Co jeszcze warto wiedzieć? Jak wygląda badanie przeprowadzane na czczo? Co w sytuacji, gdy poziom glukozy jest za niski? Na te i inne pytania odpowiadamy w artykule.

Glukoza – co to jest?

W mediach jest wiele informacji o cukrzycy, która jest groźną chorobą autoimmunologiczną, nierzadko prowadzącą do wielu nieprzyjemnych powikłań. Niewiele jednak mówi się o tym, co to jest glukoza i dlaczego jest tak ważna dla naszego zdrowia. Warto przyjrzeć się temu związkowi chemicznemu, aby lepiej pojąć istotę wywoływanych przez niego chorób.

Glukoza to cukier prosty z grupy cukrów aldehydowych. Składa się z atomów tlenu, węgla i wodoru, a dla większości żywych organizmów stanowi główne źródło energii. Innymi słowy, glukoza stanowi „paliwo” dla ludzi i zwierząt, dlatego też jej przyswajanie we właściwych ilościach jest kluczowe dla naszego funkcjonowania.

Glukoza to nie insulina. Wiele osób myli te dwa pojęcia, błędnie zakładając, że insulina jest wstrzykiwana osobom o zbyt niskim stężeniu glukozy we krwi. Tymczasem jest dokładnie odwrotnie. Insulina to hormon, którego rolą jest regulowanie ilości cukru we krwi. Jest wytwarzany przez trzustkę, a zaburzenie funkcjonowania tego gruczołu prowadzi do braku lub niedoboru insuliny we krwi pacjenta. Gdy taki stan utrzymuje się przez dłuższy czas, w organizmie dochodzi do rozwoju choroby nazywanej cukrzycą.

Na czym polega badanie glukozy?

Podobnie jak w przypadku innych składników krwi, poziom glukozy określa morfologia. To podstawowe badanie krwi, którego wyniki mogą zakwalifikować pacjenta do wykonania bardziej specjalistycznych badań. W przypadku glukozy norma u dorosłych i dzieci wynosi 70-99 mg/dL (3.9 do 5.5 mmol/L). 

W badaniu krwi określa się poziom glukozy w surowicy, czyli części osocza. Można uzyskać na nie skierowanie lub wykonać je odpłatnie w dowolnym laboratorium medycznym. Badanie glukozy na czczo kosztuje zwykle mniej niż 10 zł i polega na pobraniu próbki krwi w ilości 5 ml. Na wyniki zwykle czeka się około dwóch dni roboczych, przy czym są podawane z wyszczególnieniem dopuszczalnych norm.

Badanie glukozy u dziecka wykonuje się w podobny sposób, jak u osoby dorosłej. W przypadku niemowląt problemem może być uzyskanie odpowiednich warunków do pobrania próbki, ponieważ pory karmienia występują w tym okresie stosunkowo często. Należy jednak wybrać taki czas w ciągu doby (np. wieczorem lub nocą), kiedy przerwa między posiłkami wynosi co najmniej 6 godzin. U osób dorosłych badanie glukozy we krwi wykonuje się po co najmniej 12 godzinach od ostatniego posiłku.

O czym może świadczyć podwyższona glukoza we krwi?

Jeżeli poziom glukozy w surowicy mieści się w normie, nie musimy obawiać się związanych z tą substancją schorzeń. Nieprawidłowy poziom glukozy we krwi rozpoczyna się od 100-125 mg/dL (5.6 do 6.9 mmol/L). Mówimy wówczas o stanie przedcukrzycowym, który jednak można opanować dzięki wprowadzonemu odpowiednio szybko leczeniu. Diagnoza cukrzycy pojawia się w sytuacji, gdy w wynikach badań krwi glukoza przekroczy poziom 126 mg/dL (7.0 mmol/L). Dla pewności wykonuje się dwa badania na czczo i jeśli wyniki zostaną potwierdzone, lekarz prowadzący decyduje o skierowaniu pacjenta na leczenie.

Podwyższony poziom glukozy we krwi dziecka lub dorosłego może świadczyć o jednej z dwóch odmian cukrzycy. Cukrzyca typu 2. stanowi około 90% wszystkich przypadków zachorowań. Dawniej mówiono, że to tzw. cukrzyca wieku dorosłego, ponieważ jej objawy ujawniały się zwykle u osób starszych. Współcześnie ten trend nie jest już tak wyraźny, ponieważ na cukrzycę typu 2. zapada coraz więcej dzieci. Czynnikami ryzyka są tu otyłość oraz insulinooporność, którą można stwierdzić badaniem tzw. krzywej cukrowej (testem tolerancji glukozy podawanej doustnie). Objawami cukrzycy typu 2. (poza wysokim poziomem glukozy we krwi) są:

• nadmierne pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• ogólne osłabienie organizmu,
• infekcje układu moczowo-płciowego,
• spadek masy ciała,
• zapach acetonu w wydychanym powietrzu.

U osób dorosłych cukrzyca typu 2. występuje często w towarzystwie innych chorób. Należą do nich przede wszystkim: nadciśnienie tętnicze, choroby sercowo-naczyniowe, zespół policystycznych jajników, choroby trzustki i endokrynopatie.

Cukrzyca typu 2. jest chorobą dziedziczną, dlatego też w grupie ryzyka znajdują się osoby, w których rodzinach zdarzały się już przypadki zachorowań. Inne czynniki ryzyka to: wysoki poziom trójglicerydów we krwi, wcześniejsze nieprawidłowości w wartościach glikemii, nieprawidłowa tolerancja glukozy, przebyta cukrzyca ciążowa, urodzenie dziecka z dużą wagą urodzeniową.

Cukrzyca typu 1. jest zdecydowanie rzadsza. Występuje, gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny, aby samodzielnie regulować poziom cukru we krwi. Nie jest to choroba dziedziczna, jednak u osób cierpiących na cukrzycę typu 1. stwierdza się genetyczną tendencję do autoagresji komórek ciała. Proces przebiega w ten sposób, że organizm zwalcza efekty pracy trzustki (przy okazji niszcząc sam gruczoł) z powodu błędnego odczytania ich jako szkodliwych dla zdrowia.

Cukrzyca typu 1. ujawnia się zwykle między 10. a 14. rokiem życia, a jej objawy są trudne do przeoczenia. Należą do nich m.in. śpiączka ketonowa, kwasica czy skłonność do infekcji. Negatywne skutki rozwoju choroby nasilają się w dość szybkim tempie, zwykle w okresie od kilku do kilkunastu tygodni. Inne objawy są podobne, jak w przypadku cukrzycy typu 2.: u chorego występuje wielomocz, nasilone pragnienie, gwałtowny spadek masy ciała, chroniczne zmęczenie, senność oraz osłabienie organizmu.

O czym może świadczyć obniżona glukoza we krwi?

Zbyt niski poziom glukozy we krwi to tzw. hipoglikemia. Występuje zwykle jako powikłanie cukrzycy wywołane nieprawidłowym leczeniem lub zaniedbaniami związanymi z przestrzeganiem zaleceń lekarskich. Innymi przyczynami tego niebezpiecznego schorzenia mogą być także gwałtowny spadek masy ciała spowodowany restrykcyjną dietą (nieregularne przyjmowanie posiłków, głodzenie się) lub nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Do hipoglikemii prowadzą także długotrwale utrzymujące się wymioty oraz biegunka (np. wywołana infekcją). Inną przyczyną może być nadmierne spożycie alkoholu, a także zażywanie niektórych leków (nawet zgodnie z zaleceniami!) – przede wszystkim salicylanów i leków przeciwzakrzepowych.

Objawy niedocukrzenia organizmu bywają nieco podobne do objawów nadmiernej ilości glukozy we krwi. Należą do nich:

• senność,
• zawroty głowy,
• rozdrażnienie,
• zaburzenia koncentracji,
• przyspieszone tętno,
• bladość skóry,
• bóle brzucha,
• drgawki,
• mrowienie wokół ust,
• nadmierna potliwość,
• nudności i wymioty,
• ogólne osłabienie organizmu.

Nie wszystkie z wyżej wymienionych objawów muszą ze sobą współwystępować, jednak ich obecność może świadczyć o zachodzeniu w organizmie niepokojących procesów. W skrajnych przypadkach hipoglikemii dochodzi do tzw. wstrząsu hipoglikemicznego, który objawia się utratą przytomności, a w konsekwencji może doprowadzić nawet do zapadnięcia w śpiączkę. 

Podobnie jak w przypadku hiperglikemii, obniżony poziom cukru również ujawnia się w badaniu glukozy z krwi żylnej. Schorzenie występuje zarówno u dorosłych, jak i dzieci, dlatego też wszelkie niepokojące objawy należy niezwłocznie zgłaszać lekarzowi pierwszego kontaktu.

Centrum Medyczne Synexus prowadzi badania kliniczne dotyczące autoimmunologicznych chorób przewlekłych. W naszej ofercie znajdują się bezpłatne konsultacje lekarskie z wykorzystaniem nowoczesnego urządzenia Fibroscan®, pozwalającego określić dokładną kondycję wątroby pacjenta. Zapraszamy m.in. osoby ze zdiagnozowanym niealkoholowym stłuszczeniem wątroby, które poszukują nowych metod terapeutycznych. 

lek. Michał Dąbrowski