Morfologia krwi – wyniki, normy. Jak interpretować badanie?

Morfologia krwi to jedno z najpopularniejszych podstawowych badań laboratoryjnych. Stosuje się ją zarówno w diagnostyce wielu chorób, jak i monitorowaniu ich przebiegu oraz wyników leczenia. Może być zalecona przez lekarza, chociaż poleca się również jej profilaktyczne wykonywanie Dowiedz się, na czym polega morfologia i jak odczytywać jej wyniki.

Co to jest morfologia krwi?

Morfologia krwi polega na ocenie zawartości erytrocytów we krwi, nazywanych również czerwonymi krwinkami, leukocytów, czyli krwinek białych, a także trombocytów, czyli płytek krwi, oraz pewnych cech budowy tych składników. Do jej wykonania potrzebne jest ok. 5 ml krwi, pobranych najczęściej z żyły odłokciowej do specjalnej probówki z antykoagulantem. Zazwyczaj morfologię krwi wykonuje się profilaktycznie, jednak lekarze mogą zalecić ją również np. w przypadku podejrzenia anemii, odwodnienia, a także infekcji.

Erytrocyty w morfologii krwi

Jednym z podstawowych pomiarów przeprowadzanych w morfologii krwi jest ten dotyczący układu czerwonych krwinek. Testy można podzielić na 3 podstawowe grupy, mianowicie liczby erytrocytów, ich objętości, a także stężenia hemoglobiny. Każde z nich pozwala na ustalenie kilku ważnych parametrów. Wśród nich można wymienić wartości, takie jak:

• Hb (HBL, HGB) – czyli stężenie hemoglobiny we krwi, oznaczone w g/dl. Ustalono, że normy HGB mieszczą się w granicach 13-18 g/dl dla mężczyzn oraz 12-16 g/dl dla kobiet, mogą się one nieznacznie różnić w zależności od laboratorium. Wyjątkiem są ciężarne, u których norma tego parametru morfologii krwi wynosi 11-14 g/dl. Niski poziom hemoglobiny to jedno z najważniejszych kryteriów przy określaniu niedokrwistości, inaczej anemii. Bardzo częstą przyczyną podwyższonego stężenia hemoglobiny są odwodnienie organizmu oraz przewlekłe niedotlenienie. Druga z przypadłości może być wywołana chorobami płuc, w tym POChP (przewlekłą obturacyjną chorobą płuc), obturacyjnym bezdechem sennym (OBS) czy wrodzonymi wadami serca, a niekiedy przebywaniem na dużych wysokościach czy paleniem papierosów. Do innych przyczyn wzrostu stężenia hemoglobiny należą czerwienica prawdziwa, leczenie glikokortykosteroidami czy niektóre typy nowotworów. Obniżone stężenie hemoglobiny wykazane w morfologii krwi może być z kolei spowodowane chorobami przewlekłymi, w tym autoimmunologicznymi, zakażeniami, schorzeniami nerek czy nowotworami, a także niedoborami witaminy B12, kwasu foliowego lub żelaza, nagłą utratą dużej ilości krwi oraz przewodnieniem organizmu. Niekiedy obniżenie tego parametru bywa związane ze zbyt szybkim rozpadem erytrocytów, wrodzonym bądź powstałym w wyniku uszkodzenia szpiku, co może zdarzyć się np. w niektórych terapiach czy przy zażywaniu określonych leków,
• MCV – czyli średnia objętość czerwonej krwinki. Prawidłowa wartość tego parametru wynosi 82-92 fl. Jeżeli jest mniejsza, może wynikać to z niedoboru żelaza, talasemii, a także odwodnienia czy przewodnienia hipertonicznego, czyli powiązanego z nadmiarem lub niedoborem samej wody, z niewielkim udziałem elektrolitów. Za zwiększenie MCV mogą być odpowiedzialne niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego, hematologiczne zespoły mielodysplastyczne, niedoczynność tarczycy, odwodnienie i przewodnienie hipotoniczne czy choroby jelita cienkiego, wątroby oraz żołądka. Czasem przyczyną takiego wyniku morfologii krwi jest również alkoholizm lub ciąża,
• MCH – czyli średnia masa hemoglobiny w erytrocycie. Norma wynosi norma 27-31 pg. Parametr uzyskuje się poprzez podzielenie stężenia hemoglobiny przez liczbę erytrocytów,
• RBC – czyli zawartość czerwonych krwinek w 1 µl krwi. Normę określa się w granicach 3,5–5,2×106/µl dla kobiet i 4,2–5,4×106/µl dla mężczyzn. Ich nadmiar wynika z tych samych przyczyn, co zbyt wysokie stężenie hemoglobiny. Analogicznie, niedobór erytrocytów łączy się z jej niskim stężeniem,
• Ht – inaczej HCT, czyli hematokryt. W wynikach morfologii krwi określa, jaki procent objętości tego płynu ustrojowego stanowią erytrocyty. Dla mężczyzn normą jest 40–54%, a dla kobiet 37–47%. Źródła zbyt wysokiego lub niskiego wskaźnika są dokładnie takie same jak w przypadku RBC czy HBL,
• MCHC – określa średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie. Prawidłowe wartości wynoszą od 32 do 36 g/dl. Wyższe stężenie występuje bardzo rzadko, najczęściej w przebiegu choroby nazywanej sferocytozą wrodzoną. Zbyt niski wynik w morfologii krwi może z kolei oznaczać talasemię bądź niedobory żelaza,
• RC – czyli liczba retikulocytów, będących niedojrzałą formą erytrocytów. Powinny stanowić ok. 0,5–1,5% liczby dojrzałych krwinek, czyli ok. 5-15 promili. W morfologii krwi obwodowej ten wskaźnik odzwierciedla produktywność szpiku. Dlatego podwyższenie tego parametru najczęściej jest związane z wcześniejszą utratą większej ilości krwi, niedokrwistością hemolityczną, uzupełnianiem niedoborów witaminy B12 czy żelaza lub pobytem na znacznej wysokości, a także splenektomii. Jego obniżenie może być z kolei powiązane z nieleczonymi niedoborami witaminy B12,
• RDW – tym skrótem w morfologii określany jest współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów. Norma wynosi 11,5-14,5%. Pokazuje różnice między objętością pojedynczych czerwonych krwinek a MCV. Większy rozrzut może być wywołany niedoborami witaminy B12, kwasu foliowego lub żelaza, a niekiedy występować również po transfuzji.

Leukocyty w morfologii krwi

Wyniki badań krwi pozwolą również określić parametry związane z WBC, czyli białymi krwinkami, nazywanymi także leukocytami. Morfologia krwi pokaże przede wszystkim ogólną normę WBC, czyli łączną liczbę leukocytów we krwi. Ich norma waha się w granicach 4000-10000/µl. Najczęstszą przyczyną zwiększenia tej liczby jest zakażenie, a jeżeli różnica jest znaczna, również nowotwory, np. białaczka. Tak poważne schorzenia zwiastuje jednak liczba co najmniej 30000 krwinek na µl. Niekiedy podwyższenie tego parametru jest po prostu wynikiem niedostosowania się do zaleceń przed badaniem krwi, np. intensywny wysiłek fizyczny lub zjedzenie posiłku przed pobraniem. Obniżona wartość wykazana w morfologii krwi zwykle jest wynikiem ostrej infekcji wirusowej lub jej początków. Do rzadszych przyczyn przekroczenia normy leukocytów we krwi należą leczenie lekami immunosupresyjnymi, w tym glikokortykosteroidami lub lekami przeciwpsychotycznymi, poważnym niedożywieniem bądź różnymi typami białaczki.

Poza ogólną liczbą WBC morfologia krwi określa również ich procentowy skład, czyli parametry związane z ich subpopulacjami. Należą do nich:

• Monocyty – ich liczba powinna pozostawać na poziomie 4-8% całości WBC. Zwiększona ilość tych krwinek bywa spowodowana gruźlicą, brucelozą, mononukleozą zakaźną, zapaleniem wsierdzia, kiłą, durem, zakażeniami pierwotniakowymi, chorobą Leśniowskiego-Crohna, urazami chirurgicznymi czy kolagenozami, choć niekiedy może to być zwiastun białaczki monocytowej. Zbyt mała ilość monocytów zwykle oznacza infekcję lub jest wywołana przez zażywanie niektórych leków,
• Bazofile – ich ilość w WBC powinna wynosić ok. 0-1%. Podwyższona to najczęściej symptom poważnych problemów układu pokarmowego, w tym jego przewlekłych stanów zapalnych czy wrzodziejącego zapalenia jelita, niedoczynności tarczycy lub chorób alergicznych, a niekiedy nawet przewlekłej białaczki szpikowej lub rekonwalescencji po jej przebyciu,
• Eozynofile – powinny stanowić ok. 2-4% WBC. Zbyt wysoka wartość może być objawem między innymi chorób pasożytniczych, łuszczycy, chorób alergicznych, np. astmy oskrzelowej lub kataru siennego czy chorób krwi, w tym ziarnicy złośliwej. Niekiedy jest to związane z zażywaniem niektórych leków, np. penicyliny. Zbyt niski poziom tych komórek może oznaczać posocznicę, czerwonkę, zakażenie organizmu lub dur brzuszny. Bywa też skutkiem urazów lub oparzeń. Czasem to także skutek nadprodukcji hormonów nadnerczy bądź zbyt intensywnych ćwiczeń fizycznych,
• Limfocyty – powinny stanowić 25-45% całości leukocytów. Jeżeli morfologia krwi wykaże ich nadmiar, może to być objaw nadczynności tarczycy, a także chłoniaków, szpiczaka mnogiego lub przewlekłej białaczki limfocytowej, u dzieci natomiast bywa oznaką chorób zakaźnych. Ich zbyt mała ilość u dorosłych często jest symptomem AIDS, a niekiedy także innych zakażeń wirusowych. U dzieci ten problem może być wrodzony, a przy tym wymagać pilnego leczenia,
• Neutrofile 60-70% – można podzielić je na pałeczkowate, które powinny stanowić 3-5% oraz segmentowane, których norma wynosi 57-65%. Ich zbyt wysoka ilość to często objaw zakażenia ogólnego lub miejscowego, choroby metabolicznej, a także choroby nowotworowej, szczególnie krwi, np. białaczki szpikowej. Niekiedy taki stan rzeczy występuje po urazach, zawałach czy krwotokach, a także u palaczy i kobiet w trzecim trymestrze ciąży. Obniżona wartość tego parametru w morfologii krwi zwykle oznacza choroby wirusowe, np. grypę lub różyczkę, bakteryjne, np. dur, gruźlicę czy brucelozę, albo pierwotniakowe jak malaria. Niekiedy dzieje się tak również w przypadku uszkodzeń szpiku, ostrej białaczki lub przy leczeniu cytostatykami.

Trombocyty w morfologii krwi

Trombocyty, czyli płytki krwi, są jej najmniejszymi morfotycznymi elementami. Wyniki morfologii krwi pozwolą poznać takie parametry, jak:

• PLT – czyli całkowita liczba płytek krwi. Normy tego parametru wynoszą 150000-400000 µl. Ich podwyższona ilość może występować przy niedoborze żelaza, w nadpłytkowości samoistnej, przewlekłych zakażeniach czy po usunięciu śledziony. Taki wynik morfologii krwi występuje również po wysiłku fizycznym bądź w ciąży. Zbyt niska ilość trombocytów może być z kolei powiązana z ich zmniejszonym wytwarzaniem w szpiku, np. w przebiegu ostrych białaczek oraz z powodu przerzutów raka do szpiku, w chorobach autoimmunologicznych, przy zażywaniu leków przeciwbólowych i antybiotyków, a także na skutek niszczenia płytek krwi przez toksyny,
• MPV – oznacza średnią objętość trombocytów, a jego norma wynosi 7,5-10,5 fl. Jeżeli ten parametr jest zbyt niski, może to oznaczać upośledzenie produkcji płytek krwi,
• PDW – ten skrót w wynikach morfologii krwi oznacza zmienność objętości jej płytek. Nie ma jednak większej wartości diagnostycznej.

Pamiętaj, że interpretację wyników badań krwi powinien przeprowadzić lekarz. Powyższe informacje nie mogą zastąpić wizyty u specjalisty.

Jeżeli zmagasz się z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby bądź cukrzycą typu 2, skonsultuj się z jednym ze specjalistów w Centrum Medycznym Synexus i skorzystaj z bezpłatnych konsultacji, a także badania wątroby na urządzeniu FibroScan®.

lek. Michał Dąbrowski